درباره ساخت و ريشه‌شناسي چند فعل تالشي

The structure and etymology of some Taleshi verbs

تالشي از گويش‌هاي ايراني شمال غربي به شمار مي آيد كه در حاشيه درياي خزر رواج دارد. جستارِ پيشِ روي پس از اشاره اي مختصر درباره ساختِ فعل در تالشي، به بررسي ريشه‌شناختيِ 14 فعل از تالشي مركزي پرداخته‌است. داده هاي تحقيق و ضبط آنها براساس تلفظِ رايج در تالشي مركزي است. در مدخلِ هر فعل، نخست ماده هاي مضارع و ماضي تالشي آورده شده، سپس برپايه برابر يا همريشه واژه در ديگر گويش‌ها و زبان‌هاي ايراني و نيز زبان‌هاي هندواروپايي، به ريشه-شناسي واژه و بازسازي صورت ايراني باستان و هندواروپايي آغازين آن پرداخته شده‌است، سپس براساس شواهد موجود، ساختِ اشتقاقي فعل و دگرگوني‌هاي آواييِ انجام‌گرفته بر روي ماده هاي آن توضيح داده شده، همچنين روندِ تحول تاريخي واج‌هاي تالشي در برخي از افعال منتخبِ اين مقاله، از دوره ايراني باستان تا ريختِ امروزين بررسي شده است.

Taleshi is one of the Iranian north-western dialects which are spoken on the shore of the Caspian Sea. It has retained some of the ancient phonetic variations. In this study, after a brief description of the Taleshi verb construction, the etymology of 14 verbs of the central Taleshi dialect was investigated. Research data and their transcription were based on the pronunciation common to central Taleshi dialect. In the lexical entry of each verb, first the present and past stem of the Taleshi verbs have been inserted. Then, based on the equivalent or cognate of the word in other Iranian dialects and languages and also in other Indo-European languages, the etymology of the words has been considered and their ancient Iranian and primary Indo-European forms have been reconstructed. Then, based on the evidences from the dialect itself, the derivational structure of the words and the accomplished phonetic changes on their stems has been explained. Also, the historical evolution of Taleshi phonemes in the selected verbs of this paper has been studied from ancient Iranian up to the modern period.