بررسي و تحليل نسبت بين كمال انساني و ساحتهاي طولي و عرضي حيات در فلسفه ملاصدرا

Studying and Analysis the Relationship between Human Perfection and Vertical and Horizontal Spheres of Life in Mulla Sadraʹʹs Philosophy

حيات انسان بر خلاف ساير موجودات واجد ساحتهاي متفاوتي است كه مي‌توان آنها را به ساحتهاي طولي و عرضي تقسيم كرد. فلاسفه اسلامي به طور سنتي و با بهره‌گيري از منابع فلسفي يونان از جمله انديشه‌هاي افلاطون و ارسطو و همين طور منابع ديني از جمله آيات و روايات و مباني فلسفي خود موفق به تبيين نظريه‌اي جامع در باب ساحتهاي طولي حيات و نسبت آن با كمال انساني شده‌اند. در انديشه ايشان ساحات طولي حيات بشري تنها در پرتو تكامل وجودي و فردي انسان قابل تبيين و تفسير است و اين ساحات، ارتباطي تنگاتنگ با تكامل معرفتي انسان دارد. به رغم برخي تفاوتها در بين فلاسفه اسلامي، مي‌توان ساحات طولي حيات انسان را به سه ساحت: حيات مادي، حيات مثالي و حيات عقلي تقسيم كرد. ملاصدرا با استفاده از مباني فلسفي خود از جمله اصالت وجود، تشكيك وجود و حركت جوهري، توانسته تا به درستي رابطه بين ساحات طولي حيات بشر و تكامل وجودي انسان را تبيين فلسفي نمايد. اما حيات انساني علاوه بر ساحات طولي، واجد ساحات عرضي نيز مي‌باشد كه از جمله آنها مي‌توان به ساحت حيات فردي، اجتماعي، حقيقي، مجازي و ... اشاره كرد. به نظر نگارنده بر اساس مباني فسلفي ملاصدرا و نگاه طولي و اشتدادي وي به كمال انسان، نقش و جايگاه ساحات عرضي در روند تكامل انسان به درستي قابل تبيين نيست.

Human life, contrary to other beings, has different vertical and horizontal spheres. Muslim philosophers, traditionally using different sources such as those adopted from Greek philosophers, their contemplation on the Islamic sources, and their own philosophical innovations, introduced a special viewpoint about the vertical spheres of life and itʹs relation to the human perfection. Mulla Sadra as one of the most outstanding Muslim philosophers using his own philosophical bases such as primacy and gradation of being and trans-substantial motion, represents a profound explication of the vertical spheres of human life and identifies these spheres of life with vertical gradation of the existential perfection. He calls these vertical spheres sensible, imaginal and intelligible world. Although Mulla Sadra has been able to give a philosophical explication of the role of vertical spheres of human life in the pass of human perfection, according to his philosophical bases, one cannot make a plausible explication about the role of horizontal spheres of life in the existential perfection of human being.