نظريه فطرت و آراي جامعه شناختي و معرفت شناختي علامه طباطبايي

The Theory of Fitrah and Sociological & Epistemological Ideas of Allame Tabatabaei

علامه طباطبایی نظریه فطرت را براساس اصل هدایت عمومی بنا می­نهد. وی در عین اعتقاد به نظریه سعادت و شقاوت ذاتی و ازلی انسان­ها، آن را به­گونه­ای تقریر می­كند كه با نظریه فطرت خیرگرای انسان سازگار باشد. علامه در اندیشه­های اجتماعی خود به­وفور به فطرت استناد می­كند. غریزه استخدام و نقش آن در زندگی اجتماعی انسان، تحلیل رابطه فطرت و آزادی، رابطه دفاع و جهاد با فطرت، پیوند میان اصل مالكیت و فطرت، تحلیل رابطه عدالت و فطرت، از رئوس اندیشه­های جامعه­شناختی علامه در حوزه فطرت است. شاید مهم­ترین كاركرد معرفتی نظریه در اندیشه علامه به حوزه معرفت­شناسی مربوط باشد. علامه برای اثبات كارآیی عقل در حوزه مابعدالطبیعه، به فطری بودن جستجو از حقایق مابعدالطبیعی استناد می­كند. او انسان را فطرتاً حقیقت­جو، واقع­گرا و تابع حق می­داند. علامه در عین اعتقاد به نظریه فطرت، نظریه یادآوری را كه میراثی افلاطونی است، مردود می­شمارد. وی تفكر منطقی براساس تألیف مقدمات و استنتاج از آن را مقتضای فطرت انسان و مورد تأیید قرآن قلمداد كرده است و از این طریق مشروعیت آن را تضمین می­نماید.

Allame Tabatabaei believes that theory of Fitrah (instinct qualities of human nature) rests upon the principle of general instinct conductance of creatures and considers this theory as a branch of it. He also believes in the theory of eternal inherent happiness and unhappiness of human being, explains it in a way that it can be compatible with the benevolent tendency in every human being’s nature. Allame T. rely on the theory of Fitrah in many of his anthropological and sociological ideas, including man’s need of coexistence and social cooperation, self-defense, proprietorship and the desire for seeking justice. He also investigates the compatibility of this theory with freewill. It can be said that the most important function of the theory of Fitrah in Allame’s thought is seen in the realm of epistemology. To demonstrate for capacity of reason to find the truth in the realm of metaphysics, he relies on the fact of man’s intrinsic tendency to knowing the truth, or in the other words, from man’s Fitrah. Allame believes that human kind by his Fitrah is truth-seeking, truth-follower and a realist being. While believing in the theory of Fitrah, he rejects the reminiscence in Platonic legacy. He has considered the logical thinking, based on premises and inferences, as a requisite of the human nature which is approved by the holy Quran and thus its legitimacy is guaranteed by the Quran.