تحليل روند رشد و توسعه ناموزون شهر هاي ميانه اندام در ايران (مطالعه موردي: شهر مرند- آذربايجان شرقي)

An Investigation of Growth Process and Uneven Development of Medium Cities (Case Study: City of Marand - East Azerbaijan)

در دهه هاي اخير شهرهاي ايران مانند بسياري از شهرهاي جهان سوم دچارتحولات چشمگيري شده-اند، به طوريكه روند رشد شهرنشيني درپي تحولات اقتصادي، اجتماعي، موجب رشد لجام گسيخته و بي قواره شهرهاي با نقش ملي و ناحيه اي گرديده كه در اغلب شهرهاي كشور ناشي از فقدان سياست-هاي مناسب ساخت و ساز و بي برنامگي در بهره برداري مناسب و با مبناي علمي از زمين شهري مي باشد. شهر مرند به عنوان يك شهر ميآن هاندام در ساختار فضايي استان آذربايجان شرقي نيز مانند بسياري از شهرهاي كشور مستثنا از اين حادثه ي عظيم شهرنشيني نبوده است. بررسي داده ها نشان مي دهد جمعيت شهر طي 55 سال اخير نزديك به 9 برابر رشد داشته كه اين رشد فزاينده جمعيت، گسترش بي رويه شهر را نيز در پي داشته است، به طوري كه اين شهر با گسترش فيزيكي26 برابري طي اين دوره مشكلاتي از قبيل: تخريب زمين هاي كشاورزي اطراف شهر، مشكلات زيست- محيطي، كمبود امكانات زيربنايي و... را ايجادكرده است. از اين رو توسعه سريع و بدون ضابطه شهر مرند، شكل نامتجانس و ناهنجاري را به ساخت كالبدي شهر داده است. در مقاله حاضر، با بهره- گيري از مدل آنتروپي هلدرن و تجزيه و تحليل هاي آماري، چگونگي روند رشد و گسترش كالبدي- فضايي اين شهر در خلال سال هاي (1390- 1335) در گستره فضايي آن مورد بررسي قرار گرفته است. روش جمع آوري داده ها و اطلاعات در اين پژوهش، ميداني و اسنادي است. براساس مدل هلدرن67 درصد از رشد فيزيكي شهر در فاصله سال هاي1390- 1335 مربوط به رشد جمعيت بوده و 33 درصد مربوط به رشد افقي و پراكنش شهري(Sprawl) مي باشد كه اين عامل نتيجه عدم نظارت و كنترل مديران شهري و نداشتن طرح و برنامه اي مدون جهت گسترش فيزيكي شهر است.

In recent decades, the cities of Iran, like many third world cities, caught the dramatic transformation, so that the trend of urban growth in the economic, social, ugly unbridled growth, regional and national level in many of the cities of the country due to lack of proper policies and miss planning in construction and misuse of knowledge-based urban lands happened. Marand as a medium city in East Azerbaijan like many large urban cities are not exempted from this events. Survey data shows that during the last 55 years the city population has grown nearly 9 times along with which the unchecked expansion of the city has also resulted. Therefore, the physical expansion 26 times the present city has caused problems such as degradation of agricultural land around the city, environmental problems, and the lack of infrastructure facilities .Hence, the rapid development of non-standard shape and physical disorders which resulted in a heterogeneous city built. This paper using entropy model of Holdern and use of statistical analyzes of how growth and physical-spatial expansion of the city during the years (1390 - 1335) has happened, attempts the discussion of the pressing problems in the site of the research. The present research has used fieldwork and document analysis as method for data collection . Based on Holdern model 67 percent of the physical development of the city happened between 1390-1335(1956-2011)in terms of the population growth and 33 percent horizontal growth ending with the city dispersion (Sprawl), also happened at the same time. These are due to the lack of oversight and control of city development by managers and the lack of a written plan for the physical development of the city.