نقد و بررسي مباني فكري و شاخصه هاي فمينيسم اسلامي

A Critical Study of the Origins of Islamic Feminism

فمينيسم اسلامي مفهوم و جرياني است كه متاثر از جريان غربي فمينيسم در دهه-هاي اخير در كشورهاي اسلامي، ازجمله ايران رواج يافته است؛ به گونه اي كه بيشتر مدافعان حقوق زنان در اين كشورها خود را فمينيست مسلمان معرفي مي كنند و تلاش مي نمايند با نگاهي جديد به آموزه هاي ديني و سنت هاي رايج، تفسيري خاص از آن را ترويج نمايند. مهم ترين مباني فكري فمينيسم اسلامي عبارتند از: اومانيسم اسلامي، عدالت عرفي، تاكيد بر مساوات، آزادي و فردگرايي، تقدم جامعه گرايي بر خانواده گرايي و تاكيد بر مشاركت اجتماعي، تفكيك ميان جنس و جنسيت، برابري حقوق زن و مرد. همچنين شاخصه هايي كه جريان فمينيست مسلمان بر آن تاكيد دارد، جداانگاري دين داري و دين مداري، نفي احكام ثابت و نگاه منفي به نقش زنان در خانواده است. آنچه بيش از هر چيز براي نظريه پردازان و طرف داران فمينيسم اسلامي حايز اهميت بوده، اين است كه در ظاهر مواجهه و تقابل جدي با دين صورت نپذيرد. آنان با تمسك جستن به منابع ديني - ازجمله قرآن كريم و احاديث - در تلاش بودند تفاسير عرف گرايانه و مدرنيستي از اين منابع ارايه دهند. ازاين رو اين نظريه پردازان بر لزوم به كارگيري شيوه هاي كلاسيك استنباط احكام شرعي، ازجمله «تفسير» و «اجتهاد» در راستاي احقاق حقوق زنان و ارايه تفاسير «زنانه» و به دور از «رويكرد مردسالارانه» تاكيد مي ورزند. مقاله حاضر ضمن پرداختن به پيشينه تاريخي و عناصر و گروه هاي اين جريان و مباني فكري و شاخصه هاي آن، به نقدهاي واردشده بر آن مي پردازد.

Islamic feminism and the feminist movement that has influenced the West in recent decades have spread in Muslim countries, including Iran, to such an extent that most supporters of women`s rights introduce themselves as Muslim feminist and try to present a new comment of traditional and original understanding of Islamic teachings in harmony with their claims. The most important foundations of Islamic feminism include Islamic humanism, customary justice, emphasizing on equality, liberty and individualism, the priority of socialism in comparison to family and emphasis on social involvement, separation between sex and gender, equality of men and women. Also the characteristics emphasized by the Muslim feminist movement consist in distinguishing between religiosity and religious-circuit, negating fixed rules and negative view of womenʹs role in family. The most important aim of the Islamic Feminist advocates and theorists is not to oppose religion seriously. They are trying to provide their norm-oriented and modernist interpretations relying on the religious sources such as Quran and Hadith. Therefore the classical theorists stressed the need to further deduce religious rulings, including commentary and discretion in womenʹs rights and provide interpretations of feminine and away from masculine approach underscored. This article has studied the group`s history and thought along with critical studies in the field.