شرايط اعمال قاعده درا در فقه اماميه و قانون مجازات اسلامي

Conditions Applying to “dare” Rule in Emamiye Jurisprudence and Islamic Penal Code

حكومت اسلامي در عصر غيبت داعيه دار اجراي حدود الهي است. در عين حال، مسامحه و تخفيف در اجراي حدود الهي نيز بدون آن كه به تعطيلي آنها بينجامد، در پاره اي موارد مورد تصريح شارع مقدس قرار گرفته است. قاعده درا نيز از جمله قواعد اصطيادي است كه برگرفته از رويه امتناني شارع در اجراي حدود مي باشد. در قانون مجازات اسلامي، قاعده درا در قالب دو ماده گنجانده شده است. مفاد اين مواد، مويد آن است كه قاعده مذكور براساس نظر برخي از فقهاي متاخر كه به تعطيلي حدود در عصر غيبت اعتقاد دارند، مورد تفسير موسّع قرار گرفته است. لذا تتبع دقيق تر در مفاد قاعده درا به منظور ارايه شرايط و ضوابط اجراي آن و تطبيق آنها با مفاد مواد قانون مجازات اسلامي، به گونه اي كه هم حدود الهي اجرا شود و هم رويه امتناني شارع مورد توجه قرار گيرد، امري ضروري است. اين مقاله با روش تحليلي و با استفاده از منابع فقهي موجود و همچنين توجه به اصطيادي بودن قاعده درا، سعي در ارايه تفسيري نوين از اين قاعده دارد كه در بردارنده موارد متيقن باشد. بر اساس يافته هاي اين مقاله، قاعده درا از ميان انواع جرايم، تنها حدود به معناي اخص و تعزيراتي را كه جنبه حق اللهي دارند در برمي گيرد. همچنين اين قاعده، منصرف از عنصر قانوني و مادي بوده و تنها در موارد شبهه در مسووليت كيفري و يا عنصر رواني اعمال مي گردد.

Islamic government claims execution of divine punishment in the “Absence” period. However, in some cases, carelessness and discounts in execution of these punishments, without closure of them, has been specified by Holy legislator. “Dare” rule is one of the rules that achieved from the tolerance procedure of Holy legislator in execution of “Hodud”. The content of this rule is placed in 2 Articles of Islamic penal code. Contents of these article shows that this rule is interpreted so wide in compliance with the jurists that believe the closure of Hodud in “Absence” period. So study of these articles and review the content of this rule, in the way that Hodud is be implemented and also the tolerance procedure of Holy legislator is followed, is inevitable. This article by analytical method, using jurisprudence sources in this issue and considering the way of elicitation of this rule, is tried to submit new interpretation of this rule that includes only the certain cases. The findings of this article show that “Dare” rule includes Hodud in its special meaning and Tazirat punishment which is related to divine right. Also this rule includes mental element and criminal responsibility and is apart from legal and physical elements of crimes.