فرايند شكل‌گيري نظام عمل صالح از منظر قرآن و روايات

An Introduction to the Structural Approach to the Concept of Good Deeds in the Quran and Hadiths

اين مقاله مي‌كوشد تا با رويكردي نو با استفاده از روش توصيفي و تحليل محتوا به بررسي چگونگي فرايند شكل‌گيري عمل صالح بپردازد. تا كنون پژوهش‌هاي گوناگوني درباره پيوندهاي متقابل عمل صالح با مفاهيمي ديگر همچون ايمان، تقوي، قلب و... صورت گرفته است. اما اين پژوهش بر آن است تا با گردآوري، ارزيابي و پردازش مجموعه اين روابط متقابل، نظام و روند رخداد عمل صالح را بر پايه قرآن و روايات مبين پيدا نمايد. به سخن ديگر، در اين مقاله، فرايند بروز عمل صالح در گذر از ساختار رواني انسان جستجو مي‌شود. نتايج اين پژوهش نشانگر آن است كه از ديدگاه قرآن و روايات، روند رخداد عمل صالح طي شش مرحله زير و در گذر از اجزاي گوناگون ساختار رواني انسان مومن رخ مي‌دهد: 1. پيدايش حاجت (در صدر)، 2. طلب و دعا (در قلب)، 3. ظهور نيت (در قلب و نفوذ آن در صدر)، 4. علم (در فكر)، 5. اراده عمل (در عزم) و 6. بروز خارجي عمل صالح (در قوه). بر اين مبنا، عمل صالح همان نور ايمان است كه تحت ولايت الهي در گذر از اجزاي ساختاري روان، ظهورهاي مختلفي مي‌يابد تا آنجا كه به صورت عمل بيروني در قواي حركتي انسان در عالم مادي بروز مي‌يابد و باعث صعود انسان به مراتب عالي مي‌شود.

This article attempts to examine with a new approach the process of the formation of the good deeds by using a descriptive way and analyzing the content. So far, many studies have been done about the interconnections of the good deeds with other concepts such as faith, virtue, heart, and... . Gathering, evaluating and processing this interaction, this study is to find the system and the process of the happening the good deed on the basis of the Quran and the traditions; in other words, in this article, the process of happening of good deeds in transition of human mental structure is being sought. The results of this study indicate that the process of the occurring of the good deeds in the Quran and traditions has six stages: 1. appearance of the need (in the breast), 2. demand and pray (in the heart), 3. the advent of intention (in the heart and its influence in the breast), 4. knowledge (in thought), 5. intention of doing (in determination), 6. exterior of good deeds (in potent). On this basis, the good deed is the light of faith that has different manifestations under the divine authority through the structural components of the mentality to the extent that it is appear in an external form in the moving faculties of human being in the material world and ascends man to a higher stage. Keywords: Quran, Order, Authority, Good deed.