اخلاق اسلامي و مذهب اقتصادي اسلام

مقاله پيش ‌رو در صدد تبيين اثر اخلاق اسلامي كه از سنخ اخلاق هنجاري مي‌باشد در مذهب اقتصادي اسلام است. فرضيه مقاله اين است كه برخي اصول اخلاقي كه زيربناي احكام اخلاقي و فقهي افعال اقتصادي هستند، جزو اصول مذهب اقتصادي اسلام نيز مي‌باشند. اين فرضيه در برابر فرضيه‌اي است كه از كلمات شهيد صدر? استفاده مي‌شود و آن اينكه عاطفه‌ها و احساس‌هايي كه از اصول اخلاقي ناشي هستند زيربناي اصول مذهب و به اصطلاح وي جزو بنيا‌‌‌‌ن‌ها شمرده مي‌شوند. فرق بين اين‌دو فرضيه آن است كه اگر اصول اخلاقي جزو اصول مذهب باشند به طور مستقيم زيربناي نظام اقتصادي قرار مي‌گيرند اما اگر جزو بنيان‌ها و مباني اصول مذهب باشند از راه اصول مذهب بر نظام اقتصادي اثرگذارند و مستقيم بر آن اثري ندارند. روش اثبات فرضيه، روش تحليل عقلي است و ساختار علمي مقاله به اين صورت است كه ابتدا اخلاق اسلامي تعريف مي‌شود و فرق آن با فقه و حقوق اسلامي و ارتباط آن با اين دو تبيين مي‌شود. سپس به تعريف مذهب اقتصادي پرداخته و سرانجام با تحليل عقلي اين‌دو تعريف فرضيه خود را اثبات خواهيم كرد. در خاتمه نيز بر اساس رابطه‌اي كه بين اخلاق اسلامي و مذهب اقتصادي اسلام وجود دارد روش استنباط اصول اخلاقي مذهب اقتصادي اسلام را بيان خواهيم كرد.

This paper tries to explicate the effect of Islamic ethics, which is of normative ethics type, on the economic doctrine of Islam. The hypothesis here is that some of the ethical principles, which are the substructure of the ethical and jurisprudential decrees of economic deeds, constitute the principles of Islam’s economic doctrine, as well. This hypothesis is contrary to the one that uses Martyr Sadr’s words and suggests that the emotions and sentiments, which arise from the ethical principles, are regarded as the foundation of the principles of doctrine, or in his words, as the “fundamentals”. The difference between these two hypotheses is that if the ethical principles constitute the principles of the doctrine, then they directly make the foundation of the economic system, but if they constitute the foundations and pillars of the principles of the doctrine, then via the principles of the doctrine, they affect the economic system and have no direct effect on that. The method used for proving the hypothesis is the rational analysis method, and the scientific structure of the article is as follows: at first, the Islamic ethics is defined and its difference with and its relation with the Islamic jurisprudence and law are explicated. Then, the economic doctrine is defined, and rationally analyzing these two definitions, the hypothesis is proved. In the end, on the basis of the relation between Islamic ethics and the economic doctrine of Islam, the method for inferring the ethical principles of Islam’s economic doctrine is explained.