آزادي عمل قضايي در صدور قرارهاي تامين كيفري

Judicial Discretion on Issuance of Criminal Warrants

آزادي عمل از جمله مفاهيمي است كه تحت تاثير ورود مطالعات تجربي به حوزه عدالت كيفري مورد توجه قرار گرفته است. منظور از آزادي عمل مجموعه اختياراتي است كه عملاً متوليان عدالت در اجراي وظايف روزمره خود به كار مي‌گيرند. اين موضوع در بسياري موارد به جهت خلاها يا ابهامات قانوني و در مواردي به‌رغم صراحت قانون به‌دليل فراتر رفتن از چارچوب‌هاي قانوني اتفاق مي‌افتد. آزادي عمل در همه مراحل رسيدگي‌هاي كيفري از مرحله مداخله ضابطان قضايي تا اجراي احكام وجود دارد. از جمله موضوعاتي كه قانون آيين دادرسي كيفري مصوب 1392 به ذكر كليات آن اكتفا و تصميم‌گيري در مورد مسايل جزيي‌تر را به قضات مجري قانون محول كرده، قرارهاي تامين كيفري به‌استثناي قرار بازداشت موقت است. گرچه آزادي عمل به‌خودي‌خود مفهومي خنثي است، مي‌تواند پيامدهاي مثبت و منفي مختلفي را براي دستگاه عدالت به همراه داشته باشد؛ همين موضوع ضرورت بررسي دقيق وضعيت و كنترل آن را ايجاب مي‌كند. در اين پژوهش با اتخاذ روش كيفي و مصاحبه عميق با تعدادي از قضات سراسر كشور، وضعيت اين مفهوم در نظام عدالت كيفري كشور بررسي شده است. يافته‌ها حاكي از آن است كه قضات تحقيق با در نظر داشتن آزادي عمل موجود، از اين ظرفيت فعالانه استفاده مي‌كنند. همين موضوع موجب تنوع قرارها و اخذ وجوه بسيار متفاوت نسبت به جرايم مشابه مي‌شود. اين وضعيت علاوه‌بر ايجاد بي‌نظمي در مواردي مي‌تواند به رعايت عدالت نسبت به افراد با اتهام‌هاي مشابه آسيب وارد كند. اصلاح قوانين ارتقاي سازوكارهاي نظارتي و توجه به آزادي عمل در آموزش قضات از جمله راهكارهاي مديريت مطلوب اين موضوع به‌شمار مي‌آيد.

Discretion is one of the concepts which has been prominent as a result of arriving empirical studies into criminal justice. Discretion is a set of powers that authorities on criminal justice utilize them in order to perform their duties. Such phenomenon often occurs because of legal shortcomings or legislative vagueness and sometimes through crossing the law borders despite its existense. Discretion is available in different phases of criminal process, ranging from the police entrance to implementaion of court orders. One of the issues that the criminal procedure act of 1392 only has been asserted its basic principles and judges have a relative discretion towards them is Criminal Warrants exept in detection. Although discretion is a neutral concept, it can bring about various positive and negative consequences for ciminal justice agencies. Drawing on qualitative method and deep interviews with a group of judges, this paper tries to study the concept of discretion. The finding in this paper is that judges actively use this discretion, which has lead to various, and sometimes conflicting, warrants and bails for the same crimes, which in turn can cause disorder and prevent justice from perfoming for the same charges. Amending the legislations, considering the discretion in the process of training the judges, and improving the regulatory mechanisms are considered as the possible ways for managing the discretion.