تحليل عوامل جغرافيايي موثر بر معيشت خانوار در سكونتگاه‌هاي روستايي مورد شناسي: شهرستان قصرقند

Analyzing the Geographical Factors Effective on the Household Livelihood in Rural Settlements Case Study: Township Qasrqand

سرمايه‌هاي معيشتي (انساني، فيزيكي، طبيعي، مالي، اجتماعي) در واقع تعيين كننده اساس زندگي مردم در سكونتگاه‌هاي انساني بويژه در نواحي روستايي به شمار مي‌آيند. اين سرمايه‌ها در قالب رويكرد معيشتي مي‌توانند به عنوان چارچوبي براي درك و تحليل بهتر نقش مردم در امور توسعه نواحي روستايي به‌كار گرفته شوند. از اين رو پژوهش حاضر ضمن ارزيابي سرمايه‌هاي معيشتي در نواحي روستايي شهرستان قصرقند، به تحليل عوامل جغرافيايي موثر بر آن پرداخته است. در اين راستا از مهمترين عوامل جغرافيايي موثر مي‌توان عوامل مكاني- فضايي، جمعيتي و اقتصادي را نام برد. روش تحقيق توصيفي- تحليلي است و جامعه آماري كليه ساكنان روستايي شهرستان قصرقند مي‌باشند. تعداد نمونه 329 سرپرست خانوار روستايي از 23 روستاي منتخب هستند. داده‌ها و اطلاعات از طريق پرسشنامه به روش تصادفي گردآوري شد و به وسيله روش‌هاي آماري در محيط نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. در اين پژوهش متغير مستقل عوامل جغرافيايي موثر و متغير وابسته معيشت خانوار روستايي است. نتايج كلي پژوهش حاكي از سطح پايين معيشت در نواحي روستايي با ارزش ميانگين 19/2 بوده و بيانگر ضعف در زيرساخت‌ها و سرمايه‌هاي معيشتي (به جز سرمايه اجتماعي) است. همچنين طبق نتايج به‌دست آمده عوامل مكاني- فضايي (شكل استقرار، موقعيت ارتباطي، نوع راه دسترسي، فاصله از مراكز نافذ) بر سطح معيشت روستاييان تاثيرگذار هستند. از ميان عوامل جمعيتي، ميزان جمعيت و بُعد خانوار هيچ ارتباطي با سطح معيشت روستايي ندارند؛ اما نسبت باسوادي و نسبت مهاجرت طي 7 سال گذشته (1385 تا 1392) به ترتيب رابطه مستقيم و معكوس معناداري را با سطح معيشت نشان مي‌دهند. بين عوامل اقتصادي (متوسط درآمد، نرخ اشتغال و متوسط مالكيت‌ها) و سطح معيشت روستايي ارتباط مثبت و معناداري وجود دارد. از ميان كليه عوامل جغرافيايي، عوامل اقتصادي با ضريب 425/0 بيشترين و عوامل مكاني- فضايي با ضريب 142/0- كمترين تاثير بر سطح معيشت روستايي را نشان مي‌دهند.

Livelihood assets (human, physical, natural, financial, social) in fact are considered as the determinant of the life base of the living of people in human settlements especially in rural areas. These assets in the form of livelihood approach can be applied as a framework for better understanding and analysis of the role of people in rural areas development. Hence the present study while assessing the livelihood assets in rural areas of Qasrgqand township, has analyzed the effective geographical impacts on it. In this regard, the most important factors affecting the geographical can be named spatial, demographic and economic factors. Research method is the descriptive - analytical and statistical population are rural residents of Qasrgqand township. Number of samples are 329 rural headed households from 23 nominated villages. Data were collected through questionnaires by randomly and were analyzed by statistical methods in software SPSS software environment . In this study, the independent variables are the effective geographical factors and the dependent variable is the householdʹs livelihood. Overall results indicate a low level of livelihood of households in rural areas with an average value of (2.19) and indicate the weakness in infrastructure and assets of livelihood (except social capital). Also according to the results, all the variables of spatial (establishment feature, connecting situation, type of access road, distance from centers of penetrating) are affective on the livelihood of rural People. Among the demographic factors, population size and family size have no relationship with the level of householdsʹ livelihood. But ratio of literacy and emigrating during the last 7 years (2006 up to 2013respectively shows a direct relationship and meaningful inverse relationship with the level of householdʹs livelihood. Among the economic factors (average of income, employment rate and ownership average) and level of householdʹs livelihood, there is a positive and meaningful relationship.Among all geographical factors, economic factors with coefficient of 0.425 show the highest effect and spatial factors with coefficient -0.142 the lowest effect on the household livelihood.