برهان معرفت نفس از فارابي تا صدراي شيرازي

The Proof on the Knowledge of Human Soul from Farabi to Mulla Sadra

مسيله معرفت نفس و ملازمه آن با معرفت خداوند، از ابتداي شكل‌گيري اسلام و انديشه اسلامي، به تاثر از روايات صحيحه معصومان در ميان مسلمانان مطرح شد. در اين ميان، فيلسوفان مسلمان تحت تاثير آموزه‌هاي اسلام، در تبيين اين مسيله بسيار كوشيدند و آن را به ‌عنوان يكي از مسايل حكمت اسلامي مطرح كردند. حكماي مسلمان، اين مسيله را از دو منظرِ معرفت حضوري نفس و شناخت حصولي آن محل بحث و كنكاش قرار دادند. در حوزه علم حصولي، آنها كوشيدند برهاني بر ملازمه بين معرفت نفس و معرفت رب عرضه كنند. در اين مقاله روند شكل‌گيري اين برهان، كه ما آن را «برهان معرفت نفس» مي‌ناميم، از زمان فارابي تا صدرا بررسي مي‌شود. هرچند مشاييان از اين برهان نهايتاً اثبات عالَم مفارقات يا محرك غيرمتحرك را نتيجه گرفتند، اما سهروردي نخستين كسي است كه صراحتاً توان اثباتي اين برهان را اثبات واجب‌الوجود دانست و بعدها صدرا چهار تقرير از اين برهان عرضه كرد.

The problem of the knowledge of human soul and its correlation to Godʹs knowledge have been introduced between Muslims of the beginning of Islamic age and thought, using at correct traditions for ahl ul-bayt. Muslim philosophersʹ affected by Islamic teachings have studied in this respect and raised its problem as an Islamic philosophical problem. They discussed this problem from two angles: presence knowledge of soul and acquired knowledge of soul. In area of latter, they have tried to give an argument on the correlation between soulʹs knowledge and Godʹs knowledge. In this paper, we have examined process of formation for this argument since Farabi to Mulla Sadra; in the paper, it has been regarded as an argument of soulʹs knowledge. However Prepatetics have concluded a proof on incorporeal world and the unmoved moving from this argument, but Sohravardi is the first who frankly proved the existence of God by the proof. And Later Mulla adra presented the proof by four explanations.