مباني انسان شناختي؛ دوساحتي بودن، اصالت نفس و اختيار و نقش آن در دانش روان شناسي اسلامي

The Anthropological Foundations; The Duality, The Originality of Soul and their Role and Free Will in Islamic Psychology

هدف اين پژوهش، شناسايي مباني انسان شناختي روان شناسي اسلامي و چگونگي تاثير آن بر اهداف، روش، نظريه پردازي و رويكردها در حوزه هاي گوناگون اين دانش مي باشد. روش پژوهش، توصيفي – تحليلي است. ابتدا با مراجعه به منابع اسلامي به شناسايي مفاهيم اساسي و گزاره هايي پرداخته كه انسان و ويژگي هاي او را توصيف كرده، سپس با استفاده از دلايل عقلي، قرآني و شواهد تجربي، ويژگي هاي اساسي درباره انسان را مورد شناسايي قرار داده است. يافته هاي پژوهش حكايت از آن دارد كه انسان موجودي دوساحتي، داراي روح مجرد، و برخوردار از قدرت اختيار مي باشد. نتايج پژوهش نشان داد كه پيش فرض هاي اساسي مربوط به ماهيت انسان عبارتند از: انديشه ورزي، منطقي، داراي اراده آزاد، تاثيرپذير، شناخت پذير. همچنين مباني انسان شناختي نقش تعيين كننده اي در پژوهش هاي روان شناختي، جهت شناسايي ماهيت و ابعاد انسان داشته، و حتي روش پژوهشگر در انجام تحقيق را مشخص مي كنند.

The present paper attempts to study the anthropological foundations of Islamic psychology and its impacts on objectives, methodology, theorization and approaches in different fields of this knowledge. The method of this study is descriptive-analytic. Initially, by reference to Islamic sources, this paper seeks to identify the basic concepts and statements that describe man and his characteristics, then expounds man`s foundational characteristics by using intellectual reasoning, Quranic and empirical evidences. The findings of the paper indicate that man is a two-dimensional creature having a soul and free will. The results indicate that the basic assumptions about human nature are as follows; having the power of thinking, being logical, having free will, being impressionable and being recognizable. Moreover in order to identify man`s nature, anthropological foundations have a determining role in psychological researches and even they specify the researcher’s method.