ارزيابي تخريب چربي آزاد در چرم‌هاي تاريخي به ‌روش ATR-FTIR (نمونه‌موردي: مشك چرمي منسوب به دوره سلجوقي)

Degradation Assessment of the Excess Residual Fat in the Historic Leather using ATR-FTIR (Case Study: The Leather Bag attributed to the Seljuk Period)

يكي از مهم‌ترين دلايل خشكي چرم‌هاي تاريخي، تخريب چربي آزاد موجود در ساختار آنهاست، كه كمتر مورد‌مطالعه قرار گرفته‌است. ازاين‌رو شناخت فرايند تخريب چربي چرم، به‌عنوان يكي از تركيبات مهم افزودني در فرايند فرآوري چرم، با هدف درك هرچه بهتر آسيب‌هاي وارده به آثار چرمي كه زمينه‌ساز انتخاب راه‌كار صحيح برخورد با آثار است، اهميت و ضرورت مي‌يابد. لذا در اين پژوهش، چربي آزاد موجود در 7 نمونه چرم مورد‌استفاده در ساخت يك مشك منسوب به دوره سلجوقي و مكشوفه از محوطه تاريخي قلعه‌كوه قاين، با هدف ارزيابي تخريب آنها، بررسي شد. دراين‌راستا، پس از استخراج چربي آزاد نمونه‌هاي تاريخي با استفاده از حلال دي‌كلرو متان در دستگاه سوكسله، مطالعه ساختاري به‌روش طيف‌بيني انعكاس كل تضعيف‌شده تبديل فوريه مادون قرمز (ATR-FTIR)، انجام گرفت. اين روش باتوجه‌به مشخص كردن ويژگي‌هاي ساختاري و مولكولي چربي براساس ارتعاش مولكولي پيوندهاي موجود در ساختار آن، جهت ارزيابي ويژگي‌هاي ساختاري و تغييرات آن، مفيد است. پيه گوسفند نيز، به‌منظور مقايسه طيف مادون قرمز آن، با چربي نمونه‌ها، بررسي شد. براساس نتايج حاصل، تمام نمونه‌ها اكسيد شده‌‌بودند و اين آسيب منجر به تغيير در ساختار چربي و تشكيل محصولات ثانويه اكسيداسيون شامل تركيبات كتوني، آلدهيدي، الكلي و اسيد كربوكسيليك گرديده بود. در برخي نمونه‌ها، علاوه‌بر اكسيداسيون، نيتراته و سولفاته‌شدن چربي‌ها نيز مشهود بود. براين‌اساس، يكي از مهم‌ترين دلايل تشديد خشكي نمونه‌هاي چرم مورد‌مطالعه، اكسيداسيون و تخريب چربي آزاد آنها بود. ازطرفي محصولات اكسيداسيون چربي، در تخريب ساختار پروتييني چرم نيز دخيل هستند و گسترش آسيب‌هاي آن را درپي دارند.