اولويت بندي بازسازي قنات ها با استفاده از روش تحليل شبكه اي (ANP) ؛ مطالعه موردي خراسان جنوبي

Prioritization of Qanats Reconstruction by Using Network Analysis Process (ANP) ; Case Study South Khorasan

سيستم استحصال از آب هاي زير زميني با استفاده از قنات ها به همان شكلي كه درگذشته ابداع شده، با كم ترين تغييرات به صورت سنتي طي ساليان متمادي مورد استفاده قرارگرفته است، همگام با پيشرفت تكنولوژي هيچ گونه تحول اساسي در بازسازي قنات ها صورت نگرفته است. از سوي ديگر هر ساله از محل اعتبارات دولتي، مبالغ قابل توجهي در جهت احيا و مرمت قنات ها هزينه مي-شود ولي به علت عدم اطلاعات كافي در اين خصوص، قنات هايي مورد بازسازي و مرمت قرار گرفته اند كه در اولويت بازسازي نبوده اند. در اين پژوهش، بازسازي قنات ها از دو ديدگاه مديريتي و فني مورد بررسي قرار گرفت. در هر ديدگاه، 10 قنات در گروه قنات هاي دشتي و 10 قنات در گروه قنات‌هاي كوهستاني با استفاده از روش تحليل شبكه اي (ANP) با استفاده از نرم افزار Super Decisions جهت بازسازي اولويت بندي شدند. شاخص هاي استفاده شده براي قنات ها شامل دبي، طول، عمق، كيفيت شيميايي، بارندگي، فاصله از مسير آبراهه، جمعيت و سطح زيركشت بودند. در اين پژوهش، روش جديد علمي، جهت اولويت بندي بازسازي قنات ها معرفي گرديد. همچنين با روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، قنات هايي در اولويت بازسازي قرار مي گيرند كه با هزينه تخصيص يافته مي توانند به آبدهي مطلوب برسند. در اين پژوهش در روش ANP، قنات بشرويه در گروه قنات‌هاي دشتي از دو ديدگاه مديريتي و فني به ترتيب با وزن 159/0 و 164/0 و در گروه قنات هاي كوهستاني، قنات درميان در هر دو ديدگاه مديريتي و فني به ترتيب با وزن 247/0 و 202/0 در اولويت بازسازي قرار گرفت.

Extraction of groundwater system using qanats has been used for many years as it invented in the past, with minimum changes. No fundamental change has been performed to reconstruct of qanats along with the advancement of technology. On the other hand, the considerable sums from public funds are spending in order to restore and repair qanats every year. However due to lack of adequate information in this regard, qanats have been restored and repaired that have not been in the reconstruction priority. In this research, the reconstruction of qanats was investigated both in managerial and technical perspective. In any perspective, 10 qanats in the plainʹs group and 10 qanats in mountainʹs group are prioritized by using Network Analysis Process (ANP) and Super Decisions software. The used indices for qanats are discharge, length, depth, chemical water quality, precipitation and distance from the river, population and cultivation area. In this study, a new scientific method is introduced to prioritize the reconstruction of qanats. Also by the mentioned method used in this research, qanats that are in the prioritization of reconstruction can reach the desired discharge with allocation costs. In this research, in the ANP method, Boshrooyeh qanat in the plain group from two managerial and technical perspective with a weightage of 0.159 and 0.164 respectively and Darmian qanat in the mountain group from two managerial and technical perspective with a weightage of 0.247 and 0.202 respectively are in the prioritization of reconstruction.