نقش و مفهوم اژدها در بافته هاي ايران و چين با تاكيد بر دوره صفوي ايران و اواخر دوره مينگ و اوايل چينگ چين

Dragon Motif and Concept in the Iranian and Chinese Textures (With an Emphasis on Safavid Era in Iran and the late Ming and Early

بافته‌‌هاي ايران در دوره‌ صفوي، از پديده‌هايي چون نمادگرايي و اسطوره بهره برده‌اند. بافته‌ها مزين به نقوشي هستند كه بيشتر آنها دربردارنده‌ اعتقادات و انديشه‌هاي ايراني است كه در گذر زمان، مفاهيم را در درون خود نگه داشته‌اند. در اين ميان، اژدها يكي از اين نقوش نمادين است كه سابقه‌ حضورش در قديمي‌ترين منابع ادبي ايران ديده مي‌شود و در اين سرزمين، از اژدها به‌عنوان نمادي از بدي و شر ياد شده است. ازطرفي، چين سرزمين اژدهاست و اين نقش در اكثر هنرهاي چين، حضوري پررنگ دارد. اين نوشتار، مطالعه تطبيقي نقش و مفهوم اژدها در بافته‌هاي ايران در دوره صفوي و بافته‌هاي چين در اواخر دوره مينگ و اوايل چينگ را به‌عنوان هدف، موردبررسي قرار مي‌دهد؛ و مبتني‌بر روش تطبيقي– تاريخي است. روش گرد‌آوري داده‌ها مطالعات‌ كتابخانه‌اي است كه با رويكردي تحليلي- توصيفي انجام مي‌شود. پژوهش حاضر برآن است كه به اين پرسش‌ پاسخ دهد: نقش اژدها در بافته‌هاي دو حوزه ايران و چين، چه تفاوت‌ها و شباهت‌هايي دارد؟ نتايج حاصل از پژوهش نشان مي دهد كه حضور اژدها در بافته‌هاي ايران اغلب با مفاهيمي چون نبرد خير و شر، نور و تاريكي و گاه به حضوري طبيعي به مفهوم تجمعي از حيوانات در طبيعت تعبير مي‌شود. اژدهايي كه بايد براي رسيدن به نور با آن جنگيد و به‌نوعي پيروزي قهرمان منوط به كشتن اژدهاست؛ و اين نبردِ نمادينِ خير و شر موردي است كه در بافته‌هاي عصر صفوي به‌وفور ديده مي‌شود. حضورش اكثراً به‌صورت جدال يا تقابل است و فرمي مارگونه و تدافعي دارد و در كنار اسليمي، ختايي و ساير نقش‌ها در بافته‌هاي شكارگاهي و جانوري در زمينه، ديده مي‌شود. اين در حالي است كه اژدهاي چيني اساساً همان امپراتور است و پيوسته تداعي‌گر قدرت و درعين‌حال، حضورش موجب بركت و سعد است و عنصري اصلي و نمادين در بافته‌هاي چين شناخته مي‌شود؛ اژدهايي كه از رو به‌رو، با چهره‌اي پيروزمندانه و غالب، تصوير مي‌شود. مسلماً باتوجه ‌به اين تفاوت‌ها در مفهوم نمادين اژدها، در دو حوزه، نمونه‌هاي افتراق در زمينه بافته‌ها بيشتر نمودار مي‌شود.

The Iranian textures in the Safavid era are associated with some phenomena such as symbolism and myth. These textures contain some motifs that indicate the beliefs and ideas of the Iranian people, and these motifs have preserved the concepts over time. The dragon is one of these symbolic motifs whose presence can be traced back to the oldest literary sources in Iranʹs history. Dragon is referred to as a symbol of evil everywhere. On the other hand, China is the land of dragons and their motif is actively present in Chinese arts. This study is an attempt to compare the Dragon form and concept in the Iranian and Chinese textures. This is a descriptive and analytic study and aims to answer the following questions: 1- what is the concept and form of dragon in the Iranian and Chinese textures. 2- What are the similarities and difference between dragons role in the Iranian and Chinese culture? The presence of dragon in the Iranian textures is usually associated with concepts such as battle, good and evil, light and darkness, and it is sometimes interpreted as a gathering of animals in the wild. In the Iranian textures, Dragon is a creature that must be fought in order to come to light and the victory of the hero somehow depends on killing the dragon. This is a symbolic battle of good and evil which is frequently observed in the textures of the Safavid era. Dragon is mostly observed in conflict or confrontation contexts and has an ophidian and defensive form, whereas, dragons, in the Chinese culture, refers to power and emperor. Considering the differences between symbolic concepts of dragon in China and Iran, there are definitely many examples of discrepancy between the Iranian and Chinese textures.