ارتباط ميان ساختار بودجه‏اي دولت، فعل و انفعالات بخش پولي و تورم در اقتصاد ايران

Relationship between Budget Structure, Monetary Dynamics and Inflation in the Iranian Economy

میانگین نرخ تورم اقتصاد ایران طی دورۀ 1358-1389 برابر 77/18 درصد بوده است. به عقیدۀ بسیاری از اقتصاددانان كسری بودجۀ دولت یكی از دلایل این تورم مزمن و نسبتاً بالا بوده است. ازاین‌رو در این مقاله، ارتباط كسری بودجه و تورم بررسی می‏شود. پویایی‏های بخش پولی اقتصاد ایران با سه رابطۀ همگرایی بلندمدتِ برابری بازار پول، برابری قدرت خرید و برابری تورم فیشر در چارچوب مدل SVARX بررسی شده است. نتایج نشان می‏دهد كه در بلندمدت، كسری بودجۀ عملیاتی از طریق دو كانال ترازهای حقیقی پول و سركوب نرخ بهره، موجب افزایش قیمت‏ها شده و به این ترتیب ماهیت پولی تورم تأیید می‏شود. البته تورم اغلب از بودجۀ دولت سرچشمه می‏گیرد كه از طریق كانال‏های پولی موجب تورم می‌شود، و این تورم خود بر ترازهای حقیقی پول و نرخ‏های بهره تأثیر می‏گذارد. به‌علاوه، مشخص می‏شود كه تورم عامل استمرار كسری بودجۀ عملیاتی دولت نیست؛ بلكه تداوم این كسری به مازاد تراز سرمایه و توان سركوب دائمی نرخ بهره بستگی دارد. در كوتاه‏مدت، افزایش كسری بودجۀ عملیاتی و كاهش مازاد تراز سرمایه هر دو موجب افزایش كسری بودجه می‏شوند، اما آثار تورمی متفاوتی دارند. كاهش مازاد تراز سرمایه افزایش موقتی تورم را به‌همراه دارد، درحالی‌كه افزایش كسری بودجۀ عملیاتی موجب افزایش نسبتاً پایدار تورم، قیمت نسبی و نرخ ارز می‏شود. طبقه‏‌بندی JEL:  E62, E61, E40, E31  

Iran’s economy has experienced an average inflation rate of 18.77 percent during the period of 1979-2010. Many economists believe that the budget deficits are one of the main determinants of the chronic and relatively high inflation. This paper investigates the relationship between budget deficits and inflation. Dynamics of Iran’s monetary sector, based on the three cointegration relations i.e. the money market, the purchasing power parity and the Fisher inflation parity, is studied by SVARX model. The results indicate that, the operating deficits lead to increasing prices through real money balances and repression of interest rates in the long run, and thereby inflation is a monetary phenomenon. However, the inflation is mainly related to the government budget and, through monetary channels in return, inflation affects real money balances and interest rates. Moreover, the continuing operating deficits is not due to inflation, but it mainly depends on the capital surplus and repression of the interest rates. In the short run, both increasing the operating deficits and decreasing the capital balance lead to an increase in the budget deficits, but their inflationary effects are different. The impact of reducing capital balance on inflation is temporary, while increasing the operating deficits have more permanent effects on inflation, relative prices and exchange rates. JEL: E31, E40, E61, E62