تقرير ابداعي حكيم صهبا از ديدگاه ابن عربي درباره ختم ولايت

‌ Hakim Sahba’s Innovative Interpretation of Ibn Arabi’s View of the Seal of Sainthood

در اين مسيله مهم كه مراد ابن عربي از خاتم الاوليا چيست و شخص خاتم الاوليا چه كسي است، ميان شارحان آثار وي اختلاف نظر وجود داشته و تقريرهاي گوناگوني از آن عرضه شده است. اين گوناگوني بدين دليل است كه وي در آثار خويش، مصداقاً افراد مختلفي را بعنوان خاتم ولايت معرفي نموده است. در ميان شارحان ابن عربي، تنها، حكيم متاله آقا محمدرضا قمشه‌اي (مشهور به حكيم صهبا 1306-1234ق) توانسته است با طرح تقريري ابتكاري و بياني نوآورانه، ارايه‌دهنده نوعي خوانش از ديدگاه ابن عربي در موضوع ختم ولايت باشد كه در آن مراد ابن عربي از چيستي و كيستي خاتم ولايت بخوبي تبيين شده است. حكيم صهبا معتقد است شيخ اكبر براي خاتم ولايت اطلاقهاي گوناگوني را لحاظ نموده و هرجا كه شخص خاصي را بعنوان خاتم ولايت معرفي نموده، اطلاق خاصي را در نظر داشته است. از ديدگاه وي، ابن عربي براي خاتم ولايت دو اطلاق در نظر گرفته و هر كدام را نيز به دو قسم كه در مقابل يكديگر قرار دارند، تقسيم ميكند؛ به اين صورت كه در اطلاق اول ولايت به مطلقه و مقيده و در اطلاق دوم به عامه و خاصه تقسيم ميشود و براي هر يك از اين اقسام خاتمي معرفي شده است. مراد از مقيده، مقيد بودن به اسمي از اسما و حدي از حدود بوده و مقصود از مطلقه، مطلق بودن از حدود و بري بودن آن از قيود است، بگونه‌يي كه جامع تمام اسما و صفات و واجد تمام تجليات ذاتي باشد. ولايت عامه مخصوص تمامي مومنين بوده اما ولايت خاصه تنها‌ ‌مختص به وجود حضرت محمد (ص) بالاصاله و محمدين و ورثه او بتبع ايشان ميباشد.

There are some disagreements among the commentators of Ibn Arabi’s works regarding his idea of the seal of saints, and various interpretations have been put forward in this respect. The reason for this variety is that he has introduced different people as the seal of sainthood. Among his commentators, only Aqa Mohammad Reza Ghomshei (known as Hakim Sahba, 1234-1306 AH), the theologian philosopher, has succeeded in presenting a reading of Ibn Arabi’s idea of the problem of the seal of sainthood based on an innovative interpretive plan while using a new way of expressing the problem. This interpretation clearly reveals who and what the seal of sainthood is. Hakim Sahba believes that Ibn Arabi considered various applications for the seal of sainthood, and wherever he introduced a specific person as the seal of sainthood, he had a particular application in mind. In Hakim Sahba’s view, Ibn Arabi considered two applications for the seal of sainthood and divided each into two types which are against each other. In the first application, he divided sainthood into absolute and limited ones, and in the second application into general and particular ones. Then he introduced a seal of sainthood for each of these types. By limited, he meant being limited to a name and a limit and, by absolute, he meant being free from any kind of limitation so that the saint would be inclusive of all names, attributes, and essential epiphanies. General sainthood is for all believers; however, particular sainthood is exclusively for Prophet Muhammed (s) and his heirs.