راهكارهاي احياي اخلاق در جامعه‌ از ديدگاه صدرالمتالهين

Methods of Reviving Morality in Society in Mulla Sadra

بررسي راهكارهاي احياي اخلاق در جوامعي كه رذالتهاي اخلاقي بر آنها حكمفرما شده است يا در مسير انفكاك از ارزشهاي اخلاق الهي قرار گرفته‌اند، ميتواند نقشي تعيين كننده در ادامه حيات اين جوامع داشته باشد. صدرالمتالهين، با نظر به اوضاع و شرايط نامناسب اجتماعي و سياسي زمانه خود در حكومت صفويه به نقد حوزه اجتماعي و تبيين عوامل مختلف در تحقق مدينه فاضله پرداخته است. با توجه به مباني حكمت متعاليه ميتوان برخي از راهكارهاي احياي اخلاق در جامعه مدني را استنباط نمود. موارد زير از جمله اين راهكارها است كه يا ملاصدرا مستقيماً به آنها اشاره كرده است يا از مباني حكمت صدرايي قابل استنباط است و بوسيله آنها ميتوان جامعه را بسمت مدينه فاضله سوق داد: 1. تصحيح اعتقادات و التزام به احكام شرع 2. توجه همزمان به فقه، حكمت و عرفان بعنوان مباني دين3. تبعيت سياست از شريعت 4. ترويج فرهنگ مهرورزي، نوع‌دوستي و عشق به همنوع 5. ترويج صنايع و علوم دقيقه و لطيفه در جامعه 6. توجه فقها، حكما و عرفا به وظايف سياسي و اجتماعيشان 7. پرهيز از ظاهربيني، قشرينگري و بيبصيرتي مردم، فقها، حكما و عرفا 8. شكستن بتهاي جاهلي كه همان شخصيتهاي عارف‌نما، حكيم‌نما، فقيه‌نما و سياستبازان عرصه اجتماعيند.

A study of the methods of reviving morality in societies which are dominated by moral vices or are distancing themselves from the divine moral virtues could play a significant role in their survival. Given the inappropriate social and political conditions of his time during the Safavid era, Mulla Sadra criticized the social atmosphere of that time and explained the various factors that might lead to the realization of utopia. In this paper, the writers have tried to introduce some strategies that can be used to lead the society towards utopia. Some of them have been directly mentioned by Mulla Sadra, and some have been inferred from the fundamental principles of the Transcendent Philosophy, as follows: 1. Correcting religious beliefs and observing religious laws; 2. Paying simultaneous attention to jurisprudence, wisdom, and gnosis as the bases of religion; 3. Subordinating politics to religion; 4. Spreading the culture of devotion, altruism, and love of human beings; 5. Disseminating exact and subtle sciences in society; 6. Having jurists, philosophers, and gnostics pay attention to their political and social duties; 7. Avoiding superficiality, petrification, and shallowness on the part of the public, philosophers, and gnostics, and 8. Demolishing the idols worshipped by ignorant people (these idols include pseudo-gnostics, pseudo- philosophers, pseudo-jurists, and deceptive politicians).