آشفتگي در مفهومِ متنِ تاريخنگارانه و نقشِ حيث التفاتي در ايضاحِ اين مفهوم

عدمِ وجودِ تصوري روشن از مفهومِ «متنِ تاريخنگارانه»، نظريه پردازي و مفهوم سازي را در حوزه ي نظريِ تاريخ و شعبات آن، دچارِ صعوبت نموده است. اين معضل همچنين، پژوهشگرانِ حوزه ي تاريخِ تاريخنگاري را در تشخيص و بررسيِ مصاديقِ متونِ تاريخگارانه، درگيرِ اشكال و تشتت كرده است. براي پاسخگويي بدين مشكل، اين گونه فرض شد كه گونه هايي از آثارِ مكتوب موجود است كه بر سر تلقيِ آنان به عنوانِ متنِ تاريخنگارانه، اجماعي نامصرح وجود دارد. اين آثار، «متونِ الگو» ناميده شدند. سپس كيفيتِ معيارِ حيث التفاتي در اين متون، ملاكِ بررسيِ هويتِ منابع قرار گرفت. برخي مقتضياتِ تاريخي و همچنين آموزه هاي فلسفه علم، توجيه كننده ي به كارگيريِ معيار حيث التفاتي در اين نقش مي باشند. حيثِ التفاتي و كيفيتِ اين معيار(مولفه) در متونِ الگو، بدين گونه است؛ حيث التفاتي، متناظر با ذهنيتِ محقق از مسئله و چگونگي معرفت بخشي بدان تلقي شد؛ مسئله ي مورخ، كشفِ چگونگيِ رخ دادنِ يك رويداد و پاسخ، تبيين و توجيهِ اين مسئله، در بازنماييِ رخداد، در قالبِ روايتي تاريخي تلقي گرديد. كيفيتِ حيث التفاتي، در متوني همچون طبقات، اموال،خراج، سفرنامه، زندگينامه، انساب و مزارات، متفاوت از متونِ تاريخگارانه و نتيجتاً هويتِ اين آثار، ناهمسان با متون تاريخنگارانه ارزيابي شد.