مدل‌سازي بي‌هنجاري‌هاي گراني بوگه و هشدار سونامي ناشي از ساختار فرورانشي منطقه مكران (مطالعه‌ موردي: منطقه بريس)

ساختار كنوني زمين‌ساختي و لرزه‌خيزي بالاي منطقه مكران متأثر از فرورانش رو به شمال صفحه‌ اقيانوسي نوتتيس به زير صفحه‌ اوراسياست. بر طبق شواهد علمي و تاريخي، گسل مكران داراي پتانسيل بسيار بالاي لرزه‌خيزي و مستعد ايجاد سونامي ناشي از آن در سواحل جنوب خاوري كشورمان است. توپوگرافي، گراني هواي آزاد و گراني بوگه در اين منطقه تغييرات برجسته‌اي را نشان مي‌دهند كه وابسته به تغييرات قابل ملاحظه در ساختارهاي ژرف زمين هستند. مقادير تا حدودي منفي‌تر گراني هواي آزاد نشان مي‌دهد كه شيب فرورانش در باختر مكران بيشتر از خاور آن است. بيشتر زمين‎لرزه‌هاي با بزرگاي بيشتر از 6 منطقه مكران در محدوده تغييرات مثبت به منفي گراني هواي آزاد رخ داده‌اند كه مي‌توانند تا حدي پيش‌نشانگر زمين‎لرزه‌هاي با بزرگاي بالا باشند. مقدار گراني بوگه از mGal150 در پوسته اقيانوسي درياي عمان به mGal 90- در پوسته قاره‌اي اوراسيا مي‌رسد. ژرفاي موهو در درياي عمان 14 كيلومتر است و به مقدار حدود 32 كيلومتر در زير پوسته قاره‌اي اوراسيا مي‌رسد. شيب فرورانش نيز حدود 5.7 درجه است. مطالعه و شبيه‌سازي سيلاب ناشي از سونامي با در نظر گرفتن زمين‎لرزه‌هاي احتمالي، اهميت ويژه اي دارد. در اين پژوهش، سيلاب سونامي‌هاي ناشي از زمين‎لرزه‌هاي احتمالي گسل مكران در سواحل استان سيستان و بلوچستان و در بندر بريس به روش عددي شبيه‎سازي و مطالعه شده است. سناريو‌هاي در نظر گرفته شده براي اين كار، زمين‎لرزه‌اي با بزرگاي 8 ، زمين‎لرزه‌سال 1945 در پاكستان با بزرگاي 8.5 و زمين‎لرزه‌فرضي با بزرگاي زمين‎لرزه‌2010 ژاپن با بزرگاي 9.0 بوده‌اند. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهند كه بيشترين مقدار بالا آمدن آب براي منطقه با زمين‎لرزه‌با بزرگاي 8 حدود 0.5 متر، براي منطقه بازمين‎لرزه‌با بزرگاي 8.5 حدود 3.4 متر و براي منطقه با زمين‎لرزه‌با بزرگاي 9 حدود 14 متر است. همچنين بيشترينپهناي منطقه سيلابي حدود 1.4كيلومتر و زمان رسيدن اولين امواج به ساحل حدود 22 دقيقه است. نتايج به دست آمده از اين پژوهشمي‌تواند در برنامه‌ريزي براي گسترش منطقه مفيد باشد.

The present tectonic activity and seismicity of Makransubduction zone is affected from northward movement of Neo-Tethys oceanic plate under Eurasia plate. According to scientific and historical observations, Makran fault has high seismicity and is completely capable to create tsunami hazard on Iranian southeastern coasts and Pakistanian western coasts. Topography, Free-Air and Bouguer gravity anomalies show critical changes on this region, which related to the changes in the earth deep structures. Western Makran experiences more negative Free-Air gravity values rather than eastern parts, this indicates that dip of subducting plate in the western Makran is more than eastern part. Many of earthquakes which magnitudes are 6 and above happened in the regions where Free-Air gravity change abruptly from positive to negative values, these regions might predict big earthquakes. Bouguer gravity values change from 150 mGal in the oceanic crust of Oman sea to the -90 mGal in the Eurasian continental region. Moho depth is about 14 km beneath Oman sea and increases up to 32 km under Eurasian continent. Subducting plate dip is around 5.70. Studying and numerical simulation of run up due to tsunami, by consideration of earthquakes, is very important. In this research, the run up of tsunami on Makran fault in Sistan and Baluchestan province coastlines (Beris region) by using numerical methods has been studied. The results were tested by earthquakes magnitude of 8,8.5 (Pakistan, 1945) and 9 (Japan, 2010).Therefore the maximum flood of model was up to 0.5m (for earthquake magnitude of 8), 3.4m (for earthquake magnitude of 8.5) and 14m (for earthquake magnitude of 9). The maximum flood width would be 1.4Km and arrival time of the first tsunami waves would be 22 minute. These results could be possible to determine high risk region to optimize development planning.