چالش ايران و افغانستان بر سر منطقه چكاب (1310-1313ش)

Iran and Afghanistan dispute over the Chekab property (1931-1934)

هدف: این پژوهش برآن است نخست به پیشینة مالكیت و اهمیت منطقة چكاب بپردازد، دوم این كه فرآیند اختلافات ارضی ایران و افغانستان در این منطقه و سرانجام آن را بیان دارد، همچنین تأثیر سیاست كلی رضاشاه را در قبال كشورهای همجوار در این باب  مورد بررسی قرار دهد. روش/رویكرد پژوهش: این پژوهش با بهره‌گیری از اسناد و مدارك موجود و منابع كتابخانه‌ای و با روش توصیفی – تحلیلی تنظیم شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش: یافته‌ها نشان می‌دهد كه پیشینة مالكیت منطقة چكاب به كشور ایران تعلق داشته و از املاك موروثی امیر محمدابراهیم علم بوده است. در جریان مسألة چكاب مماشات زیادی از سوی ایران برای اجتناب از درگیری صورت پذیرفت. با این حال در ابتدا تمایل زیادی برای حفظ این منطقه وجود داشت اما بعدها سیاست دولت بر این امر قرارگرفت كه چكاب را به افغانستان واگذارد و در نهایت به فروش آن به افغان‌ها با قیمتی پایین‌تر از قیمت تعیین‌شده از امیر ابراهیم علم رضایت داد. بنابراین، گزارش واگذاری این منطقه به افغانستان توسط فخرالدین آلتای دور از واقعیت است چراكه پیش از آمدن آلتای از تركیه جهت داوری و رفع كشمكش مرزی میان ایران و افغانستان، این منطقه در عمل به افغان‌ها واگذار شده بود. این خاك‌بخشی را باید در سیاست خارجی رضاشاه جستجو كرد كه بر پایة برداشتی خاص ازحسن همجواری شكل گرفته بود. اقدامات امیر محمدابراهیم علم جهت حفظ این منطقه از نظر ملی و حفظ تمامیت ارضی قابل تقدیر است. به نظر می‌رسد اگر حمایت دولت نیز وجود داشت با توجه به نفوذ محلی امیر علم و اتكا به نیروهای محلی امكان داشت این منطقه از خاك ایران جدا نشود.

Purpose:The ownership of Chekab from earlier times and its importance for both parties is discussed. The dispute from the very beginning to the end is then fully reported. Finally, the paper comments on the consequences which Reza Shah’s decision to give up the claim had on the relationship with neighboring countries. Method/Research Design:Data was collected from archival documents and library sources. Findings and Results:Chekab had traditionally belonged to Amir Muhammad Ebrahim ‘Alam, a subject of Iran . Findings show that although at first there was much interest on the Iranian side to keep the property, the government later gave up its claim and agreed to transfer Chekab to Afghanistan. The government of Afghanistan purchased the property at a low price from the owner, Amir Ebrahim ʹAlam. This was well before the Turkish arbitrator, Fakhr al-Din Altayʹs entered into the matter. The decision to surrender Chekab to the Afghans was an example of Reza Shah’s foreign policy to preserve good relations with neighboring countries. Amir Muhammad ‘Alam’s endeavorsʹ to protect his property is praiseworthy from the national point of view of territorial integrity. Given his influence in the region, it seems possible that with the support of the government, he could have prevented Chekab from being separated from Iran.