معين‌التجار بوشهري و دست‌اندازي به اراضي شولستان (با تكيه بر اسناد نو يافتۀ طايفۀ بَكِش)

Newly found records from the Bakesh tribe regading Moeen-at-Tojjaar Bushehriʹs possessioning Shulestan lands

هدف: هدف از این تحقیق بررسی نقش معین‌التجار بوشهری در تثبیت مالكیت خود به اراضی شولستان یا شهرستان ممسنی است. روش/ رویكرد پژوهش: در این تحقیق به روش تحلیلی با استناد به منابع و اسناد كتابخانه‌ای و آرشیوی به توصیف و استنتاج موضوع پرداخته شده است. یافته‌ها و نتایج: یافته‌ها نشان می‌دهد در عهد سلطنت مظفرالدین‌شاه تحت تاثیر عوامل متعددی همچون نیاز مالی حكومت قاجار، فقدان منابع مالی مناسب، ناسازگاری حكومت قاجارها با ایلات لُر ممسنی، فساد اداری و مالی گسترده، و نفوذ افراد وابسته به بیگانگان در دربار حكومتی باعث شد كه اراضی شولستان به معین‌التجار بوشهری كه تحت حمایت انگلیسی‌ها بود؛ واگذار گردد. معین‌التجار بنا به دلایلی كه در این پژوهش آمده در كنار تجارت به زمین‌داری پرداخت كه قدرت و ثروت خویش را تحكیم بخشد. وی برای تثبیت مالكیت خویش بر اراضی شولستان یا شهرستان ممسنی به سه عامل: محلی، فرا محلی و خارجی احتیاج داشت. عامل اصلی تحقق اهداف معین‌التجار، ایجاد تفرقه بین خوانین و كدخدایان منطقه و تضعیف مقام كلانتری یا جایگاه مدیریت ایلی و جیره خوار كردن آنها بود. وی با تكیه بر حمایت حكومت قاجار در جهت تامین منافع انگلیس و دستیابی به نیات خویش، منطقه را با بحران مواجه كرد و حكومت قاجار برای حمایت از معین‌التجار بارها نیروی نظامی به شولستان گسیل داشت كه نتیجه‌ای جز شكست برای قدرت مركزی به وجود نیاورد. بی‌تردید مقاومت اهالی منطقه در برابر واگذاری اراضی به معین‌التجار باعث شد كه وی دست به تاكتیك جدیدی برای سلطه بر این سرزمین زند و برای حمایت نظامی تركان قشقایی مجبور می‌شود بخشی از اراضی را به ایلخان قشقایی، صولت الدوله، اجاره دهد. نهایتاً در اواخر حكومت قاجار و اوایل حكومت پهلوی اول، خوانین بویراحمد به طرفداری از امامقلی خان رستم -كه از سران ایلات لر ممسنی بوده است- به صحنه كشمكش‌های شولستان و جنگ با نیروهای دولتی كشیده می‌شوند كه جز قتل و غارت نتیجه‌ای نداشت.

Purpose: Reporting initiatives of Moeen-at-Tojjaar Bushehri to enforcing his ownership to Shulestan (later: Mamasani) lands. Method/Research Approach: Analysis of library materials and archival records. Findings: Durring the reign of Mozaffar ad-Din Shah Qajar (Reigned:1896 -1907) Shulestan ladnds was endowed to Moeen-at-Tojjaar, who was under the protection of Great Britain Empire. To enforce his owndrship, he resorted to local, national, and foreign authorizes. He also added fuel to differences among locals by bribing chiefs of tribes. As the result, the region faced crisis for a long time. The entral government sent troops to the region several times with no success. Moeen-at-Tojjar leased parts of lands to the Sowlat Ad-dowleh, the chief of Qashqai tribe. During later years of Qajars and beginning of the Pahalavi, Boyr-Ahmadi tribes entered a series of bloody conflicts and lootings.