اثر زمان نشاكاري بر انتقال مجدد ماده خشك، كربوهيدرات‌هاي محلول و عملكرد دانه ارقام برنج (Oryza sativa L.)

Effect of transplanting time on dry matter remobilization, soluble carbohydrates and grain yield in rice (Oryza sativa L.) cultivars

به منظور ارزيابي اثر زمان نشاكاري بر انتقال مجدد و عملكرد دانه ارقام برنج، آزمايشي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال هاي 1392 و 1393 در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان انجام گرفت. كرت هاي اصلي شامل شش رقم برنج (هاشمي، سنگ جو، علي كاظمي، درفك، خزر و گوهر) و كرت هاي فرعي شامل سه زمان نشاكاري (15 ارديبهشت، 30 ارديبهشت و 15 خرداد) بودند. نتايج نشان داد كه با تاخير در زمان نشاكاري، ميزان انتقال مجدد ماده خشك از اندام هوايي به دانه ها بطور معني داري افزايش يافت. رقم گوهر با 1/139 گرم در مترمربع بيشترين ميزان انتقال مجدد ماده خشك از اندام هوايي را به خود اختصاص داد و ارقام هاشمي، سنگ جو و علي كاظمي از كمترين ميزان انتقال مجدد ماده خشك برخوردار بودند. نتايج حاكي از آن بود كه عملكرد دانه از ارتباط مثبت و معني داري با دما و تابش تجمعي برخوردار بود و بيشترين دماي تجمعي دريافتي (3/1422 و 8/345 درجه سانتي گراد) به ترتيب دركل دوره رشد و دوره پر شدن دانه، در زمان نشاكاري اول ثبت شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه كسر فتوترمال بعنوان يك شاخص تركيبي از دما و تابش، بطور مناسبي مي تواند در توجيه تغييرات عملكرد دانه ارقام برنج استفاده شود و انتخاب زمان نشاكاري مناسب به منظور قرارگرفتن ارقام برنج در شرايط دما و تابش مناسب مي تواند به دريافت كسر فتوترمال تجمعي بيشتر (تا 4/137 مگاژول بر مترمربع در درجه سانتي گراد) و عملكرد دانه بالاتر (تا 8/3916 كيلوگرم در هكتار) منجر شود. در اين پژوهش، زمان نشاكاري 15 ارديبهشت به علت فراهم شدن شرايط دمايي و تابش مناسب در دوره رويشي و زايشي ارقام برنج و تاثير مطلوب آن بر عملكرد و اجزاي عملكرد برتر از ساير زمان هاي نشاكاري بود.

To evaluate the effect of transplanting time on dry matter remobilization and grain yield of rice cultivars, a split plot arrangement in randomized complete block design was carried out with three replications in 2013 and 2014 at the College of Agriculture, University of Guilan, Rasht, Iran. The experiment consisted of six rice cultivars (Hashemi, Sangejo, Alikazemi, Dorfak, Khazar and Gouhar) and three transplanting times (05 May, 20 May and 05 June). Results showed that dry matter remobilization significantly increased from shoot to grains with delay in transplanting time. The highest dry matter remobilization was measured in Gouhar cultivar with 139.1 g.m-2 and the lowest in Hashemi, Sangejo and Alikazemi cultivars. Grain yield was positively associated with accumulated temperature and radiation. Highest accumulated temperature (1422.3 and 345.8 ˚C in whole growing and grain filling periods, respectively) were recorded in the first transplanting time. Results also showed that the Photothermal Quotient index as a ratio of radiation and temperature can be used in explantation of observed variation in grain yield of rice cultivars. Suitable transplanting time can be chosen using accumulated PTQ as different plant growth stages experienced favorable conditions of temperature and radiation (137.4 Mj.m-2.˚C for 3916.8 kg.ha-1 grain yield). In this study, transplanting on 05 May provided the favorable conditions of temperature and radiation during the vegetative and reproductive stages of rice cultivars and had positive impact on grain yield and its components.