گفتمان رعيت و راعي در نظام اندرزنامه‌اي دورۀ اسلامي

Discourse of the (Ra’yat) and (Ra’ee( in the “Book of precept’ system” of the Islamic Historical Period

چكیده مؤلف پژوهش حاضر درصدد است اصطلاح «رعیت» را از ظهور تا رواج آن در تاریخ ایران میانه بررسی و تبیین نماید. این مفهوم، كه مطابق احادیث پیامبر، در آغاز به منظور مسئولیت‌پذیری به كار رفته، در دوره‌های بعدی به «اطاعت» و «تبعیت» صرف و سپس به «ملكیت مطلق» تغییر معنا و ماهیت داده است. مدعای تحقیق آن است كه نظام اندرزنامه‌ای دورۀ اسلامی، به‌خصوص دورۀ سلجوقی، تأثیر به‌سزایی در تطور و چرخش مسیر حقوق و مسئولیت‌ها و جایگاه رعیت و راعی داشته است. یافته‌های پژوهش حاكی از آن است كه اندرزنامه‌نویسان این دوره در تغییر مفهوم رعیت از مسلمانِ مسئولِ متعهد، كه مد نظر حدیث پیامبر اسلام بوده است، به تابعِ صرف حكومت‌ها و ایجاد نظام شبانی تأثیر داشته‌اند. این مفهوم به رابطۀ «ملكیت» و «تبعیت» تأویل و به‌تدریج در دوره‌های متأخرتر با تأثیر عوامل دیگر كاملاً به واژه‌ای دگرگون‌شده با مفهوم «مالكیت صرف» و «تابعیت محض» تبدیل شده است.

  This research seeks to review the expression of (Ra’yat) from the early conception until its extensive use during Iranian medieval history. This notion, which had originally been interpreted to convey being “responsible citizen” based on the Prophetic narrations, in the latter periods, was gradually reformed to “ full obedience” and “absolute following” and then to “major ownership” and finally to “absolute ownership”. This research claims that the Advisory text’ system of the Islamic historical period, particularly in the period of Seljuqid Dynasty had a great influence on the evolutionary interpretation of the rights and laws of personal responsibility of the (Ra’yat) and the place of (Ra’ee(  and the (Ra’yat) in their political hierarchy as explained above. The findings of this study confirm that the writing of the authors of a series of books called “Andarz-Nameh” were very effective in the distorted interpretation of “the question of responsibilities in Islamic Government/constitution”. Instead, they were essential in the establishment of the system of “shepherd and his herds”. This process means that the view of “being a responsible Muslim” in the Period of Prophet has been altered to the “ownership of people by the rulers” and finally to “absolutely owned” and thus having “obligation of absolute obedience” by ordinary people as opposed to their Government.