تناسبات زيبا: مقايسۀ تطبيقي تناسبات ساختاري يكي از قباله‌هاي ازدواج موجود در گنجينۀ آستان قدس رضوي با نظام تناسبات متداول در غرب

Beautiful Ratios: the Comparative Analysis of Structural Proportions in a Marriage Contract in the Treasury of Astan Quds Razavi and the Common Ratio Structures in the West

هدف: قباله‌های ازدواج، پیمان‌نامه‌هایی هستند كه نشان‌دهندۀ هویت خانواده و در سطحی وسیع‌تر نشان‌دهندۀ هویت ملی و تاریخی جامعه‌اند. قباله‌های ازدواج موجود در آستان قدس رضوی، به عنوان مواد فرهنگی، آثار با ارزشی هستند كه مطالعۀ آن‌ها گوشه‌ای از فرهنگ و هنر این مرز و بوم را نمایانده و به شناخت فرهنگ یا تاریخ ما كمك شایان توجهی می‌كند. هدف تحقیق حاضر، شناسایی اصولی است كه ترجیحات زیبایی شناسانه تاریخی ایران، از لحاظ تناسبات، از آن پیروی كرده‌اند. سازماندهی عناصر بصری آثار هنری در غرب، به طور سنتی، با توجه به نسبت‌هایی صورت می‌گیرد كه در این فرهنگ با عنوان تناسبات زیبا تعریف شده است. نوشتار حاضر، به دنبال پاسخ به این پرسش است كه «آیا در قباله‌های ازدواج گنجینه آستان قدس، مانند آنچه در هنر كلاسیك غرب رایج است، از تناسبات طلایی و دیگر تناسبات مطرح بهره برده شده یا این اسناد دارای اصول و قواعد خاص خود در تناسبات هستند؟» روش/ رویكرد پژوهش: نوشتار حاضر بخشی از یك پژوهش با روش تركیبی است كه در آن تناسبات ساختاری نمونه قباله‌های موجود در آستان قدس رضوی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای جلوگیری از اطاله سخن و برای كسب نتیجه‌ای مشخص تر، به منظور شناسایی نظام تناسباتی قباله‌ها، از میان نمونه‌های مورد مطالعه، به طور هدفمند، فقط یك برگ از قباله‌های طوماری به عنوان مورد پژوهش، انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل ساختاری قرار گرفته است. یافته‌ها و نتایج پژوهش: تناسبات رایج در هنر غرب (شامل تناسبات طلایی در مستطیل، مربع و مانند آن، مستطیل ریشه دو، سری اعداد فیبوناچی، و تناسبات لوكوربوزیه)؛ طی پژوهشی با تناسبات به كار رفته در تقسیمات زیربنایی قباله‌های ازدواج موجود در گنجینۀ آستان قدس رضوی مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفت. از آنجا كه در نوشتار پیشِ رو امكان ارائۀ تحلیل همه نمونه‌های قباله‌های مورد مطالعه وجود نداشت، تنها به تجزیه و تحلیل یكی از آن‌ها كفایت شد. نتایج پژوهش حاكی از آن است كه در این نمونه، همانند دیگر نمونه قباله‌های موجود در آستان قدس رضوی، تناسبات طلایی و رادیكالی و دیگر تناسبات متداول در غرب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

  Purpose: Marriage contracts reveal family identities in particular and the national and historical identity of communities in general. The study of marriage contracts in the treasury of Astan Quds Razavi as valuable cultural documents can help in the representation of Iranʹs art and culture, and the recognition of our history. This study aimed at identifying the ratio principles that were followed by historical aesthetic preferences in Iran. Traditionally, organization of visual components in western artworks is conducted according to what has been defined as beautiful ratios in their own culture. The current study seeks answer to this question:  do the marriage contracts in the treasury of Astan Quds Razavi employ the common western visual components in classic art such as golden ratio or other well-known ratio structures or they follow their own unique principles?" Methodology/Approach: The current study uses a mixed-methods approach in which the structure of sample marriage contracts in Astan Quds Razavi are studied. In order to reach the results only one contract was used as a sample and was analyzed in details. Findings: The common western ratio structures (including golden ratio in rectangle, square, etc., Fibonacci series, and Le Corbusier principles) were compared with proportions used in marriage contracts in Astan Quds Razavi. Conclusion: The findings revealed that like other existing contracts in Astan Quds Razavi, golden ratio, radical proportions and other common ratios in the West have been used in the studied marriage contract.