واكنش علماي شيعه به فعاليت‌هاي مذهبي مبلغان مسيحي اروپايي در اوايل دورة قاجاريه

The Reaction of Moslem Scholars to the Religious Activities of European and Christian propagandas at the beginning of Qajar Dynasty

چكیده از آغاز قرن شانزدهم میلادی، ایران هم‌زمان با استقرار دولت شیعی و حضور قدرت‌های نوظهور عیسوی اروپایی در مرزهای جنوبی خود با تجربه‌ای تازه مواجه شد. ورود مسیونرهای مذهبی با حمایت كشورهای متبوع به ایران تسهیل شد؛ به‌ گونه‌ای كه میسیونرها طی سده‌های بعدی به یكی از مؤثرترین نهادها در ایجاد دگرگونی‌های فرهنگی ایران بدل شدند. مبلغان كاتولیك و پروتستان شیوه‌های متفاوت سیاسی و مذهبی را در ایران به ‌كار گرفتند كه هم‌گام با توفیق چشم‌گیر اروپایی‌ها در فتح سرزمین‌های قارة كهن و جدید و گسترش مسیحیت بود. دست‌یابی به قدرت حاصل از این فضاهای تازه غربیان را به اتخاذ شیوه‌های تبلیغی تهاجمی در كشورهای مسلمان از جمله ایران ترغیب كرد. ترجمة متون مقدس به زبان فارسی و نگارش كتاب‌های متعدد علیه متون و باورهای اسلامی برای ایجاد تشكیك در میان عقاید و آموزه‌های مسلمانان در دورۀ صفویه آغازگر چنین هجوم فرهنگی‌ای محسوب می‌شود كه با گسترش پدیدة شرق‌شناسی و شدت‌گیری رقابت‌های استعماری در دورة قاجار به اوج خود رسید. بنا بر اهمیت و ضرورت بازخوانی چنین رویكردی و ریشه‌یابی تاریخی آبشخور‌های نفوذ فرهنگی غرب در ایران، تلاش می‌كنیم، با بررسی متون و آثار كشیشان به‌ویژه هنری مارتین، كیفیت واكنش علمای شیعه و بازخوانی رساله‌های تقابلی و ردیه‌های آنان را تحلیل كنیم.

Abstract: From the beginning of the 16th century, a Shia government was established in Iran during which powerful European and Christian governments appeared in its southern borders. As a consequence, the religious missioners of these countries could facilely and effortlessly step onto Iran`s soil with the support of their governments. During the subsequent centuries, missioners were one of the most suitable organizations for influencing Iran`s culture. For this purpose, Catholic and Protestant missionaries tried different political and religious approaches. Europeansʹ resounding and considerable success in conquering historical and new (contemporary and recent) continents as well as the propagation of Christianity during that period spawned the use of incursive methods for their propaganda in Iran. The translation of holy texts of Christianity into Persian as well as writing books running athwart Islamic beliefs and engendering dubitation among Muslims started in Safavid dynasty, however, these exercises reached to the zenith and peak owing to the intensification of competitions among colonialist governments. This research aims to analyze some priests` books and statements (especially Henry Martin`s) disproving and discrediting Shia`s beliefs and also how Shia scholars and clergies responded to them by writing theories confuting Christian missionaries.