بررسي آلودگي برخي فلزات سنگين خاك‌هاي سطحي استان همدان با استفاده از شاخص‌هاي آلودگي

An Investigation into Pollution of Selected Heavy Metals of Surface Soils in Hamadan Province Using Pollution Index

آلودگي خاك و انباشتگي فلزات سنگين در خاك و محصولات كشاورزي يكي از مهم‌ترين مسايل زيست‌محيطي است كه زندگي گياهان، حيوانات و انسان را تهديد مي‌نمايد. اين مطالعه با هدف بررسي آلودگي فلزات سنگين در خاك‌هاي استان همدان صورت گرفت. تعداد 286 نمونه مركب خاك سطحي از عمق صفر تا 20 سانتي‌متري از كل استان جمع آوري شد. بعد از آماده‌سازي نمونه‌ها، مقدار كل روي، سرب، مس و نيكل در نمونه‌هاي خاك توسط اسيد نيتريك عصاره‌گيري شد. غلظت كل عناصر سنگين توسط ICP اندازه‌گيري شد. مقادير فاكتور آلودگي نشان داد كه كلاس آلودگي متوسط داراي بيشترين مقدار فراواني در نمونه‌هاي برداشت شده مي‌باشد و عنصر سرب داراي كلاس آلودگي زياد (7/0 درصد) است. نقشه‌هاي پراكندگي فاكتور آلودگي (CF) و شاخص بار آلودگي (PLI) با استفاده GIS آماده شدند. با روي ‌هم‌اندازي نقشه‌هاي فاكتور آلودگي و شاخص بار آلودگي با نقشه‌هاي زمين‌شناسي و كاربري اراضي مشخص گرديد كه غلظت نيكل، سرب، مس و روي تحت كنترل عوامل طبيعي مانند مواد مادري است، ولي فعاليت‌هاي كشاورزي به‌دليل مصرف بيش از حد كودهاي دامي و شيميايي مي‌تواند باعث افزايش هر چه بيشتر اين عناصر در خاك شود.

Soil pollution and accumulation of heavy metals in soils and crops are the most important bioenvironmental problems that threaten the life of plants, animals and humans. This study was conducted to explore contamination of heavy metals in soils of Hamadan province. A total of 286 composite surface soil sles (020 cm) were collected thoroughout the province. After preparation of the sles, the total contents of Zn, Pb, Cu, and Ni in soil sles were extracted using HNO3. Total contents of heavy metals were measured by ICP. Contamination factor results showed that most sles were moderately polluted and contamination factor for lead was highly polluted. Interpolated distribution map of contamination factors (CF) and pollution load index (PLI) of the heavy metals were prepared using GIS. The overlap of CF and PLI maps with geology and land use maps indicated that the concentrations of Ni, Pb, Zn, and Cu have been controlled by natural factors such as parent material, but agricultural activities according to excessive consumption of animal manure and chemical fertilizers can increase most of these elements in soil.