بررسي اشكال مختلف آهن و برخي خواص فيزيكي- شيميايي به‌عنوان شاخصي از تكامل خاك در يك رديف زماني روي پادگانه‌هاي رودخانه كرج در منطقه حسن‌آباد، جنوب تهران

Different Forms of Iron and Some Physico-Chemical Properties as Soil Development Parameters in a Chronosequence on Karaj River Terraces in Hassan-Abad, Southern Tehran

پادگانه ها سطوح ژئومورفولوژيكي قديمي هستند كه با جريان هاي فعلي ارتباطي ندارند و بهترين مكان جهت مطالعه تأثير زمان بر تشكيل خاك (رديف زماني) هستند. اين تحقيق جهت بررسي برخي شاخص هاي فيزيكي و شيميايي، مخصوصاً اشكال مختلف آهن در تعيين تكامل خاك در پادگانه هاي رودخانه كرج در منطقه حسن آباد در جنوب تهران انجام شده است. برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي و اشكال مختلف آهن شامل اكسيدهاي آهن آزاد (Fed)، اكسيدهاي آهن آمورف (Feo) و آهن كمپلكس شده با مواد آلي (Fep) و هم چنين آلومينيم، سيليس و منگنز در 4 پروفيل خاك روي چهار پادگانه رودخانه كرج به منظور بررسي شاخص هاي تكامل خاك مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه مقدار رس، نسبت رس ريز به كل رس، گنجايش تبادل كاتيوني (CEC)، درجه قرمزي رنگ و ميزان شستشو و تجمع آهك در افق B از پادگانه اول به سمت پادگانه بالايي افزايش يافته و در افق هاي تجمع رس (آرجليك) به حداكثر رسيد. مقدار (Fed) از پادگانه اول به سمت پادگانه بالا افزايش يافته و مقدار آلومينيم و سيليس نيز از چنين روندي برخوردار است. افزايش تفاضل آهن آمورف (فعال) از آهن آزاد (FedFeo) و كاهش نسبت Feo/Fed ، به عنوان پارامترهاي مهم بررسي تكامل خاك، از پادگانه پاييني به سمت پادگانه بالايي، نشان دهنده افزايش درجه تبلور اكسيدهاي آهن و تكامل بيشتر خاك است. مقدار FedFeo در افق هاي B از پادگانه اول تا پادگانه چهارم به ترتيب 600، 800، 1000 و 1400 ميلي گرم بر كيلوگرم خاك است. محاسبه مقدار اكسي هيدروكسيدهاي آهن از قبيل گئوتيت و هماتيت و فري هيدرات نشان داد كه اين تركيبات نيز از پادگانه اول به طرف پادگانه چهارم در حال افزايش بوده و تأييد كننده شاخص هاي (FedFeo)، (Feo/Fed)، (FeoFep) مي باشند.

Terraces are old geomorphic surfaces that are not related to present streams and are best places to study the effect of time on soil formation (chronosequence). This research was carried out to study some physicochemical parameters especially different forms of iron as soil development indices on terraces of Karaj River in HassanAbad, southern Tehran. To determine soil development indices in 4 profiles occurring on 4 terraces, some physical and chemical properties were measured and free iron(Fed), aluminum(Ald), silica(Sid) and manganese(Mnd), amorphous Fe(Feo), Al(Alo), Si(Sio), Mn(Mno) and Fe, Al, Sihumus complexes were extracted. Results showed that clay, fine clay/total clay, CEC, the color redness and leaching of calcium carbonate increase toward higher terraces. Contents of Fed, Ald and Sid increases from lower terrace (T1) to the higher terrace (T4). FedFeo and Feo/Fed as the most important indices of soil development were enhanced and reduced from lower terrace (T1) to higher terrace (T4) soils, respectively, which indicate an increase in iron oxides crystalinity and soil profile development. Contents of FedFeo in the B horizons from T1 to T4 were 600, 800, 1000, and 1400 mg/kg soil, respectively. Calculation of Ferrihydrate and Fehydr(oxide) such as goethite and hematite showed that the amounts of these components were increased from T1 to T4 terraces confirming the variation of (FedFeo), (Feo/Fed) and (FeoFep) indices.