گونه شناسي نقش مايه «خداي ايستاده بر حيوان» در تمدن هاي آسياي صغير (هيتي) و باستاني بين النهرين (سومر، بابل و آشور)

A Typological Study of “Standing God on the Animals” Motif from the Ancient Civilizations of Mesopotamia and Asia Minor (Hittites, Sumer, Babylon and Assyria)

اين مقاله به گونه شناسي تطبيقي نقش مايه «خداي ايستاده بر حيوان» در هنرهاي باستاني بين النهرين و آسياي صغير مي-پردازد و توجه ويژه خود را به تمدن هيتي از آسياي صغير و تمدن هاي سومر، بابل و آشور از بين النهرين معطوف كرده است. تحليل يافته ها نشان مي دهد كه وجوه اشتراك صورت بندي اين نقش در تمدن هاي مذكور عبارت اند از: 1- والامقام بودن خداياني كه اين گونه تصوير شده اند؛ 2- استفاده از اين نقش براي تسري دادن اعتبار خدايان به همسر و فرزندان؛ 3- نشان دادن ارتباط نمادين بين خدا و حيواني كه روي آن ايستاده است. وجوه افتراق نيز شامل اين موارد مي شود: 1- تكامل اين نقش در آناتولي تحت تاثير تمدن هاي همسايه بود، اما در نقوش بين النهرين تا حدود بسيار زيادي متكي بر دستاوردهاي فرهنگي ـ هنري آن منطقه بوده است؛ 2- با اينكه در هر دو تمدن خدايان طوفان، خورشيد و ايزدبانوها اين گونه تصوير شده اند، در بين النهرين خداي كتابت و در تمدن هيتي خداي محافظ به صورت ايستاده روي حيوان مجسم شده اند؛ 3- تنوع بيشتري از حيوانات انتخاب شده براي اين نقش در بين النهرين وجود دارد؛ 4- در آسياي صغير از حيوانات به صورت واقع-گرايانه و در بين النهرين از حيوانات تركيبي استفاده شده است.

This paper discusses the adaptive typology of the motif “the standing god over the animal” in ancient arts of Mesopotamia and Asia Minor. The focus of attention is on Hittite civilization from Asia Minor and Babylonian, Sumerian, and Assyrian civilizations from Mesopotamia. The analysis of the results indicates that the common conformational characteristic of this motif in the aforementioned civilizations include: 1- the eminence of gods depicted as such. 2- Using this motif to generalize the credibility of gods to the wife and children. 3- Showing the symbolic relationship between the god and the animal standing over it. Furthermore, the dissimilarities of the motif between the civilizations are in this manner: 1) the evolution of this motif was in the Anatolia under the influence of neighboring civilizations, however, in Mesopotamian motifs this evolution was very much dependent on cultural and artistic achievements of that region. 2) While in both civilizations, the sun and storm gods as well as goddesses are depicted as such, the scribal god in Mesopotamia, and protective god in Hittite civilization are depicted as a standing figure over the animal. 3) There are a wide variety of animals selected and existed for this motif in Mesopotamia. 4) In Asia Minor, animals are depicted realistically while in Mesopotamia hybrid animals are used.