طبقه بندي گونه سفالينه هاي لعاب‌دار قرن 2 تا 4 هـ.ق كشف شده از شهر تاريخي بلقيس (اسفراين كهن)

Classifying Typical Glazed Potteries of the Second to Fourth Hijri Centuries Discovered from the Bolqays Historical City of Ancient Isfarayen, Khorasan

شهر باستاني اسفراين كه در منابع نوشتاري به شهر «بلقيس» موسوم است، از شهرهاي مهم و باشكوه ايران دوران اسلامي در ناحيه فرهنگي شمال شرقي ايران است كه آثار قرون اوليه اسلامي در آن جاي دارد. اين مقاله با معرفي يكي از مهم ترين شاخصه هاي مواد فرهنگي در باستان‌شناسي، يعني سفال با تكيه بر نقش، پس از تبيين و طبقه بندي سفال‌هاي اين محوطه فرهنگي و مقايسه آن با ساير سفال‌هاي كشف شده در فاصله زماني قرن دوم تا چهارم هجري، وجود كوره سفال پزي، سه-پايه هاي سفالي و توپي هاي كوره را دال بر مركزيت شهر بلقيس در ميان صدها رشته آبادي منطبق بر متون كهن مي داند كه مجموعه اين دلايل، وارداتي نبودن سفال‌ها را در هر يك از اين مناطق ثابت مي كند. نتيجه مهم ديگري كه از وحدت مشهود در نقوش سفالينه هاي محوطه هاي مذكور استنباط مي شود، باور هنرمندان و اعتقاد خالقان هنر به تفكرات يكتاپرستي است، لذا اين وحدت عمل در حقيقت تبيين گر وحدت فكر و باور توحيد است كه از دل و جان هنرمندان برمي-آيد و در نقوش تجلي مي يابد.

The ancient city of Isfarayen, known as “Bolqays” in literatures, is one of the most important and magnificent cities of Iran during the early Islamic ages. It is located in north eastern cultural part of Iran with remnants regarding to early Islamic centuries. This research considers the existence of ceramic filling furnaces, earthen tripods and hub stoves as an evidence of centrality of Bolqays among hundreds of villages in accordance with ancient literatures, following explaining and categorizing potteries in this cultural area and comparing them with other discovered potteries during the second century to forth Hijri century, by introducing one of the most important cultural material indicators in archeology, which according to these evidences describes that potteries are totally depended on figures. Thereby these potteries are not considered as imported materials in these areas. Other important result deducted about potteries available in these regions is the belief of artists and faith of artifice creators in monotheism thoughts, therefore the underlying unity of actions is actually considered as an explanation for unity of thoughts and monotheism faith which is originated from hearts and souls of handicrafts and it is reflected in figures.