گسل دولت ملت در تاريخ ايران و نسبت روحانيت با آن (مطالعه موردي نهضت ضد استعماري جنوب)

پديده گسل دولت- ملت در جامعه ايران، سابقه اي طولاني دارد و در تبيين آن ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد. پژوهش حاضر در جست وجوي نسبت علما و روحانيون شيعه با مسئله گسل دولت ـ ملت در تاريخ معاصر ايران است و در اين مجال، تمركز بر مقطع زماني نهضت هاي چهارگانه ضداستعماري جنوب و به ويژه دوران مشروطه و جنگ جهاني اول است. در پژوهش حاضر از رويكرد دكتر حميد پارسانيا به عنوان چارچوب نظري پشتيبان، براي تحليل گسل مذكور بهره گيري شده است. اين رويكرد به طور خاص از سه اثر ايشان: هفت موج اصلاحات (نسبت تئوري و عمل) و حديث پيمانه (پژوهشي در انقلاب اسلامي)، انواع و ادوار روشنفكري و به ويژه اثر نخست اخذ گرديده است. براي جمع آوري داده ها از روش تحقيق كتابخانه اي استفاده شده است. مسئله گسل دولت ـ ملت، منحصر به جامعه ايران نيست اما عوامل مسبب آن در تاريخ ايران، در ارتباط با هويت جامعه مذكور قابل فهم است. باورداشت هاي تاريخي مردم ايران، اصلي ترين عوامل تقويت يا تضعيف اين گسل به شمار مي روند. يافته هاي تحقيق نشان دهنده تاثير تعيين كننده علماي شيعي بر قبض و بسط گسل دولت ـ ملت در جريان نهضت مشروطه جنوب و نيز مبارزات مردم جنوب كشور عليه استعمار انگليس طي سال هاي 1254- 1338 ه.ق (1837-1919 م) است و در عين حال مويد كارايي «الگوريتم پارسانيا[1]» در توجيه رفتار علماي نهضت جنوب است.