تعهد اجتماعي؛ مفهومي جديد در عرصه علوم اجتماعي يا معنايي كهن در تاريخ انديشه بشري

تعريف، مرزبندي و بررسي دقيق مفاهيم، از ضروريات علم است. يكي از مفاهيم مهم در ادبيات جامعه شناختي كه دچار فقر مفهومي مي باشد، «تعهد اجتماعي» است. اين در حالي است كه تعهد اجتماعي، معنايي كهن در انديشه بشري دارد. يكي از حوزه هايي كه به اين مفهوم پرداخته، «علم اخلاق» است. در اين نوشتار با روش مطالعه اسنادي و نقد عقلاني، به بررسي كتاب هاي جامع السعادات، معراج السعاده و المقامات العليه در علم اخلاق كه از كتب اصلي اخلاقي اند، پرداخته شده است. در اين بررسي، 51 مولفه براي تعهد اجتماعي استخراج شد كه در نهايت، در 4 بعد اصلي مقوله بندي شده اند. اين ابعاد بر اساس عمق، داراي ترتيب اند. بُعد اول كه «خوش برخوردي» است، سطحي تر از ساير ابعاد است؛ يعني شخص مي تواند اين بُعد را داشته باشد اما فاقد ساير ابعاد و به تبع آن فاقد تعهد اجتماعي باشد. بُعد ديگر «روراست بودن» است؛ يعني شخص علاوه بر خوش برخوردي، بايد روراست هم باشد. در بُعد «خيرخواهي» ـ كه سومين بُعد است ـ شخص علاوه بر خوش برخوردي و روراستي، بايد خيرخواه نيز باشد و بالاخره بُعد چهارم كه عميق ترين درجه را در خلق تعهد اجتماعي دارا است، «پايداري بر خوبي ها» و حفاظت از ارزش هاست. اگر كسي اين 4 بُعد را داشته باشد، مي توان گفت: «متعهد است».