بررسي ويژگي‌هاي ريخت‌شناسي و تشريحي سيكاس (Cycas revoluta Thunb.) براي شناسايي پايه‌ي نر و ماده قبل از بلوغ

Investigation of morphological and anatomical features of cycad (Cycas revoluta Thunb.) for identification of male and female plants befor maturity

در اين مقاله و براي اولين بار، تعيين جنسيت سيكاس رولوتاThunb.) (Cycas revoluta، قبل از بلوغ و مخروط دهي، گزارش مي شود. تعيين جنسيت سيكاس رولوتا تنها پس از بلوغ و مخروط دهي امكان پذير است. در شرايط مطلوب، حداقل 10 تا 12 سال زمان لازم است تا سيكاس به سن بلوغ برسد. براي انجام تحقيق حاضر، تنه جوش هاي دوساله ي نر و ماده ي سيكاس رولوتا از پايه هاي نر و ماده ي بالغ جدا گرديده و در فضاي آزاد، تحت شرايط يكسان، مورد مراقبت قرار گرفتند. خصوصيات ريخت شناسي پايه هاي نر و ماده، دو به دو به صورت مشاهده ي چشمي با يكديگر مورد مقايسه قرار گرفتند. خصوصيات تشريحي با برش هاي تهيه شده از محور اصلي برگ، برگچه و ريشه ، توسط ميكروسكوپ نوري، مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس نتايج به دست آمده از روش آناليز تشخيصي داده هاي حاصل، تفاوت خصوصيات ريخت شناسي از قبيل قطر محور اصلي برگ، عرض برگچه ها، فاصله ي برگچه ها روي محور اصلي برگ، زاويه ي برگچه ها، قطر ريشه ها و طول ريشه ها، در پايه هاي نر و ماده، معني دار بود. برگ پايهي نر در يك سوم بخش مياني، آرايش مركب شانه اي و دوطرفه ي متقابل دارد، درحالي كه، برگ پايه ي ماده به صورت مركب شانه اي و دوطرفه ي متناوب است. شروع و تشكيل برگچه ي جديد در پايه ي نر، پس از تشكيل كامل برگچه ي قبلي صورت مي گيرد، در صورتي كه، در پايه ي ماده، قبل از تشكيل و بازشدن كامل برگچه ي قبلي، برگچه ي جديد شروع به رشد مي كند. بررسي هاي تشريحي نشان داد كه، فقط تفاوت طول روزنه هاي تحتاني برگچه ها در پايه ي نر و ماده، معني دار بود. روزنه هاي برگ سيكاس از نوع آكتينوسايتيك است.

Here and for the first time, this paper reports sex determination of cycad (Cycas revoluta Thunb.) befor maturity and cone formation. Sex determination in cycad is possible only after maturity and cone formation. At least, the 10 to 12 years in optimal conditions is needed for cycad to reach maturity. In this research, twoyear old male and female offshoots of cycad were separated from the adult male and female plants and were treated in natural conditions, uniformly. Morphological characteristics of male and female plants were visually compared. Anatomical features were studied on the sections prepared from primary leaf rachis, leaflet and root by light microscope. According to the Discriminate Analysis (DA) method, differences between morphological characteristics of male and female plants such as leaf rachis diameter, leaflets width, leaflets distance on the rachis, leaflets angle on the rachis, roots diameter and length, were significant. The arrangement of leaves in one third of middle part was bipinnate with opposite leaflets and bipinnate with alternate leaflets in male and female plants, respectively. New leaflet initiates to forms befor and after completely formation of previous leaflet in female and male plants, respectively. Anatomical studies showed that the difference between the lengths of lower stomata in male and female leaflets were significant. Type of stoma in cycad leaf is actinocytic.