رسوب‎شناسي و اثرشناسي نهشته‎هاي درياي باز تحت تأثير امواج و دلتاي رودخانه اي سازند نايبند (ترياس بالايي) در بلوك طبس، ايران مركزي

A sedimentological and ichnological analysis of wave-dominated open marine and river-dominated delta deposit from the Nayband formation (Upper Triassic) in Tabas Block, Central Iran

ادغام مطالعات رسوب‎شناسي و اثرشناسي توالي‎هاي آواري سازند نايبند با سن ترياس پسين در ايران مركزي- كرمان موجب تفكيك نهشته‎هاي دلتايي از دريايي باز شده است. با تكيه بر ويژگي‎هاي رخساره‎اي و شكل لايه‎ها، توالي‎هاي آواري به دو مجموعه رخساره تقسيم شده‎اند: A) توالي رخساره‎اي درياي باز؛ B) توالي رخساره‎اي دلتايي رودخانه اي. توالي دلتايي شامل 4 رخساره پاشنه دلتا، بخش انتهايي جلوي دلتا، بخش بالايي جلوي دلتا و سدهاي دهانه اي رودخانه است. ويژگي‎هاي كلي رسوب‎شناسي و اثرشناسي اين توالي نشان‎دهنده دلتاي رودخانه اي است. توالي رخساره‎اي درياي باز نيز شامل 4 رخساره است كه به ترتيب عبارتند از رخساره دور از ساحل شلف، دور از ساحل حدواسط، بخش پاييني حاشيه ساحلي پاييني و بخش بالايي حاشيه ساحلي پاييني. توالي رخساره‎اي A و B سازند نايبند تفاوت هاي زيادي را از ديد ويژگي‎هاي اثرشناسي نشان مي دهند. توالي‎هاي رخساره‎اي دلتايي داراي شرايط نامتعادل زيستي از ديد شرايط فيزيكو- شيميايي هستند كه روي استراتژي رفتاري جانداران تأثير زيادي دارد. نرخ بالاي تخليه بار رودخانه، توربيدايتي بودن جريان آب، نوسان‎هاي فصلي در نرخ ته نشيني و phytodetrital pulses در دلتاهاي رودخانه اي موجب تغييرات قابل ملاحظه اي در دما، اكسيژن و شوري محيط رسوبي دلتايي شده است. همه اين عوامل در تركيب با هم موجب كاهش گوناگوني، فراواني، اندازه و توزيع غيريكنواخت اثرفسيل ها همراه با شدت زيست‎آشفتگي كم مجموعه اثرفسيل‎هاي محيط‎هاي دلتاي رودخانه اي شده است. نشانه هاي اثرشناسي در نهشته‎هاي دريايي باز شامل مجموعه هاي با گوناگوني و شدت زيست‎آشفتگي بالا و اندازه بزرگ تر اثرفسيل‎هاست. وجود اثرفسيل‎هاي ستبر و گوناگون از اثررخساره‎هاي زئوفيكوس، كروزيانا و اسكولايتوس اشاره به محيط متعادل زيستي در موقعيت دريايي باز دارد.

The integration of ichnologic data with sedimentology analyses allows for discrimination between delta and open marine deposits of the Nayband Formation (Upper Triassic) in the Central Iran, Kerman. Relying on the facies characteristics and stratal geometries, the siliciclastic successions are divided into two facies associations, FA (open marine), FB (fluvial-dominated delta). The river-dominated deltaic assemblage includes facies that have been deposited in prodelta, distal delta front, proximal delta front, and mouth bar environments. The overall sedimentological and ichnological characteristics suggest deposition facies association A within the river-dominated deltaic environment. The open-marine facies association includes facies that have been deposited in shelf-offshore, offshore transition, distal lower shoreface and proximal lower shoreface environments. Facies association A and B of the Nayband Formation display markedly different suites of ichnofossils throughout the different depositional subenvironments. The fluvial-dominated delta successions are characterized by numerous physical and chemical stresses that can strongly influence the behavior of burrowing organisms. Three trace fossil assemblages are identified in the fluvial-dominated delta deposits. High rates of fluvial discharge, high water turbidity, seasonally high rates of deposition and phytodetrital pulses in river-dominated deltas may cause marked variations in the temperature, oxygenation and salinity of the fluvial-dominated delta successions. All of these factors in combination lead to reduction in diversity and abundance of infauna, small trace fossil size, and sporadic distribution of burrowing and lower intensities of bioturbation of trace fossil suite of river-dominated deltaic successions. Open marine deposits contain ichnological signatures characterized by moderate to intense bioturbation, high assemblage diversities and larger trace fossil size compared with the river-dominated delta successions. The occurrence of diverse and robust trace fossil suites attributable to the Zoophycos, Cruziana and Skolithos ichnofacies point to unstressed environmental conditions in open marine setting.