تعيين محيط زمين‏ساخت- ماگمايي سنگ هاي آتشفشاني شمال خاور تالاب گاوخوني بر پايه داده‌هاي ژئوشيميايي

Determining tectonomagmatic environment of the volcanic rocks in Northeast of the Gavkhuni playa lake using geochemical data

سنگ‌هاي آتشفشاني مورد مطالعه در شمال خاور تالاب گاوخوني جاي دارند و شامل ريوليت، تراكي‎داسيت، تراكي آندزيت و سنگ‌هاي آذرآواري (توف خرده‎سنگي و برش آتشفشاني) هستند. سنگ‌هاي ريوليتي ساخت جرياني و بافت هيالوفيريك دارند. خميره اين سنگ‌ها، شيشه‌اي تا نهان‎بلور است و داراي بلورهايي از كوارتز و فلدسپار هستند. بافت چيره در سنگ‌هاي تراكي‌داسيتي و تراكي‌آندزيتي، بافت پورفيريتيك است و داراي بلورهاي درشت پلاژيوكلاز و كمتر سانيدين در يك خميره شيشه‌اي تا ريز بلور داراي ميكروليت‌هاي فلدسپار هستند. در تراكي‎داسيت‌ها، كوارتز به‌صورت ريزبلور در خميره سنگ و كمتر به‎صورت ريزدرشت‎بلور ديده مي‌شود. بلورهاي درشت پلاژيوكلاز در سنگ‌هاي تراكي‌داسيتي و تراكي‌آندزيتي به‌طور معمول بافت غربالي دارند. كاني‌هاي مافيك موجود در سنگ‌هاي مورد مطالعه، بيوتيت و آمفيبول هستند كه از حاشيه و در مواردي به‌طور كامل اپاسيته و به اكسيدهاي آهن و تيتانيم تبديل شده‌اند. اين سنگ ها داراي ماهيت كالك آلكالن پتاسيم بالا هستند. بررسي داده‌هاي ژئوشيميايي سنگ‌هاي مورد مطالعه نشان‌دهنده تهي شدگي اين سنگ ها از عناصر با ميدان پايداري بالا مانند Nb، Ti و Ta و غني شدگي آنها از عناصر سنگ‌دوست با شعاع يوني بزرگ مانند Cs، K، Ba، Rb و Th است كه از ويژگي‌هاي فعاليت ماگمايي مربوط به مناطق فرورانش است. بي‌هنجاري منفي Nb مي‌تواند ناشي از مشاركت پوسته در فرايندهاي ماگمايي باشد. غني شدگي اين سنگ‌ها از عناصر Cs، Rb، Ba و Pb نشانه متاسوماتيسم منشأ در اثر سيال‎هاي آزاد شده از سنگ‌كره اقيانوسي در حال فرورانش است. بنابراين، آلايش ماگمايي و متاسوماتيسم گوشته بر تركيب ماگماي مادر سنگ‌هاي آتشفشاني شمال خاور تالاب گاوخوني تأثيرگذار بوده‌اند. فعاليت ماگمايي كالك‌آلكالن در شمال ‌خاور تالاب گاوخوني همزمان با حركات كوهزايي ناشي از بسته شدن اقيانوس نئوتتيس در ايران است.

The studied volcanic rocks to the northeast of the Gavkhuni playa lake are composed of rhyolite, trachydacite, trachyandesite and pyroclastic rocks including lithic tuff and volcanic breccia. Rhyolitic rocks have flow structure and hyalophyric texture with glassy to cryptocrystalline matrix in which quartz and feldspar crystal are present. The dominant texture in trachydacitic and trachyandesitic rocks in porphyritic texture in which plagioclase and rarely sanidine phynocrysts are set in a glassy to microcrystalline groundmass containing feldspar microlites. In trachydacites, quartz is present as small crystals and rarely as microphynocrysts. Plagioclase phynocrysts in trachydacitic and trachyandesitic rocks display sieve-texture. Amphibole and biotite are the mafic minerals of the volcanic rocks and they are partialy, at rims, or completely altered to Fe-Ti oxides. All of the studied rocks are high- K calc-alkaline in nature. According to the geochemical data, the volcanic rocks are depleted in high field strength elements such as Nb, Ti and Ta and enriched in large ion lithophile elements like Cs, K, Ba, Rb and Th which are characteristics of subduction related volcanic rocks. Nb negative anomaly is characteristic of continental rocks and indicates the continental crust involvement in the magmatic processes. The rocks are enriched in Cs, Rb, Ba and Pb indicating mantle metasomatism by fluids released from subducting oceanic lithosphere. Therefore, magma contamination and mantle metasomatism have affected the magma from which the volcanic rocks of the Gavkhuni playa lake have were generated. The calc-alkaline magmatism in the study area was associated with the closure of the Neotethyan Ocean.