معرفي سامانه گسلي جوزك قتليش در پهنه كپه داغ باختري و نقش آن در پهنه‌بندي ساختاري منطقه

Identifying the Jozak-Ghetlish fault system in western Kopet-Dagh and its tectonic implications

حوضه كپه داغ با توجه به شباهت هاي ساختاري و رسوبي با پهنه زاگرس، مورد توجه زمين‌شناسان قرار گرفته است. در اين پژوهش با استفاده از شواهد سنجش از دور، مطالعات صحرايي، تغييرات چينه شناسي و فعاليت هاي زمين لرزه اي، سامانه گسل اصلي جوزك قتليش معرفي مي شود. مطالعات نشان مي دهد از ديدگاه لرزه خيزي، زمين لرزه هاي اوت 943 ميلادي با بزرگاي 7/6 و 14 فوريه 1976 با بزرگاي 4/3 از مهم ترين زمين لرزه هايي هستند كه روي اين سامانه گسلي ثبت شده اند. از ديدگاه چينه شناسي تغيير سازند شوريجه به سازند زرد از خاور به باختر گسل جوزك- قتليش روشن ترين تغيير سازندي در خاور و باختر گسل ياد شده است. نقشه هاي تغيير ستبراي سازند شوريجه نيز نشان داد ستبراي اين سازند در نزديكي گسل جوزك- قتليش از خاور به باختر به صفر مي رسد و در امتداد آن ستبراي سازند زرد از باختر گسل ياد شده به سوي باختر حوضه به تدريج افزايش پيدا مي كند. از شواهد كاركرد چپ بر اين گسل وجود آبراهه‎هاي منحرف و جابه جا شده در بخش جنوبي اين گسل است. آبراهه ها در جنوب آشخانه كه از كوه هاي يمن داغ سرچشمه مي گيرد در ميانه راه در پهنه گسلي مورد بحث به سوي باختر منحرف مي شوند و برخي از آنها جابه‎جايي حدود 60 تا 130 متر را نشان مي دهند. در بخش شمالي در ميان مخزن سد شيرين دره جابه جايي محور ناوديسي كه مخزن سد در آن قرار مي گيرد در واحدهاي ماسه سنگي آيتامير به‎صورت چپ بر ديده مي شود. در سوي شمال خاور، جابه جايي محور ناوديس هاي اميرآباد، تاقديس ميان سو و حتي ناوديس گيفان مي تواند از شواهد كاركرد چپ برگسل جوزك-قتليش در منطقه باشد. اين گسل با روند شمال خاور- جنوب باختر و كاركرد چپ بر و تأثيرات آن بر زمين ساخت محدوده مي تواند به عنوان مرز ميان كپه‌داغ خاوري و باختري مورد توجه قرار گيرد و همچنين با توجه به تغيير ستبرا و رخساره سازندها (مانند سازند زرد و شوريجه به عنوان سنگ پوش مخازن) مي تواند كليدي براي در يافت مخازن نفتي حوضه كپه داغ باشد.

The Kopet Dagh zone has been an area interest for geologists due to its sedimentary and structural similarities to the Zagros zone. In this study, the Jozek-Ghetlish main fault is introduced using the results of field studies, remote sensing, stratigraphic changes and seismic activities. The studies show that in terms of seismicity, the earthquakes of August 1943 (Ms 7.6) and February 1976 (Ms 4.3) are the most important events recorded on this fault. From stratigraphy point of view, the facies changes from Shoorijeh formation to Zard formation from east to west is the most obvious stratigraphic change across the fault. Thickness variation (Isopach) maps of the Shoorijeh formation also show that its sickness decreases westward to zero adjacent to the fault, where the Zard formation thickens in the same direction. Deflected and offset stream channels across the southern part of the fault indicate a sinistral displacement along it. The streams draining the Yemendagh mountains in south of Ashkhane are deflected westward across the fault, and some of them show offsets of about 60 to 130 meters. In addition, in the northern part near the reservoir of Shirin Dareh dam, the axis of the syncline supporting the dam reservoir represents a sinistral displacement in the Aytamir sandstones. Further to NE, also, fold axis displacements in the Amirabad syncline, the Miyansoo anticline and even the Gifan syncline are other indications of the left-lateral motion along the fault. According to the NE-SW trend of the fault, its sinistral mechanism, and its effect on the tectonic zonation of this region, the Jozek-Ghetlish fault can be considered as the structural boundary between the eastern and western Kopet Dagh. Also, based upon stratigraphic thickness and facies variations across the fault (Zard and Shoorijeh formation), it can be a key to understand the Kopet Dagh oil reservoirs.