بررسي نظريه هاي حقوقي و مقررات تقسيم آب در قوانين و معاهدات بين المللي آبهاي مرزي

Investigating the Legal Theories and Rules of Water Distribution in the Laws and International Treaties of Territorial Waters

ايران با تمامي همسايگان خود داراي رودخانه هاي مرزي و منابع آب مشترك مي باشد و اين گستردگي حوضه هاي آب فرامرزي، اهميت بررسي و مطالعه پيرامون موضوع را روشن مي كند. در اين مقاله با استفاده از اسناد و اطلاعات جهاني، به بررسي و تحليل قوانين بين المللي موجود در زمينه آب هاي فرامرزي و همچنين معاهدات آبي موجود بين كشورها و رويكردهاي به كار گرفته شده براي حل مناقشات پرداخته شده است. نتيجه بررسي ها نشان مي دهد كه در فرآيند تقسيم منابع آب فرامرزي، قوانين و مقرراتي در سطح بين المللي وجود دارد كه معتبرترين آنها، كنوانسيون 1997 مي باشد. طبق مفاد اين كنوانسيون، هر دولتي كه در حوضه رودخانه مشترك قرار دارد، اين حق را داراست كه در قلمرو سرزميني خود، بهره برداري منصفانه و معقول از جريان آب حوضه آبريز فرامرزي، با الزام به عدم آسيب رساني جدي به ساير كشورهاي مشترك، داشته باشد. اين حق با در نظر گرفتن عوامل طبيعي حوضه آبريز، استفاده هاي موجود و بالقوه، ضرورت هاي اجتماعي و اقتصادي كشورهاي حوضه و اثرات بهره برداري بر ساير كشورهاي حوضه تعيين مي شود و ليكن فاكتورهاي ارائه شده براي اين منظور، كلي بوده و داراي تفاسير مختلف فني و حقوقي در هر يك از حوضه هاي آب فرامرزي مي باشد كه به كارگيري آنها را با مشكل روبه رو مي كند. براي همين منظور رويكردهاي جديدي براي حل مناقشات آبي در حوضه هاي فرامرزي تعريف گرديده كه عمدتاً مبتني بر تامين نيازهاي كشورهاي حوضه و يا با تكيه بر رويكردهاي اقتصادي مشتمل بر استفاده كارآمد از آب، تقسيم منافع حاصل از بهره برداري هاي مختلف از آب مرزي به جاي تقسيم خود آب و ايجاد سبد منافع (آبي و غير آبي) مي باشد و به نظر مي رسد اين رويكردها بتواند به حل مناقشات آبي ميان كشورها كمك كند و مورد توجه سياست گزاران قرار گيرد.

Iran has common border rivers and water resources with all its neighbors and the expansion of cross-border water basins enlighten the importance of studies on this issue. In this paper, using global information and documents, an attempt is made to analyze international law in the field of cross-border water and water treaties between countries and applied approaches to conflict resolution. The results show that in the process of cross-border distribution of water resources, there are some laws and regulations at the international level and the most reliable one is the 1997 Convention. In accordance with the provisions of this Convention, any State which is located in common river basins, has the right to fairly and reasonably utilize trans-border water basin in its territory, with the requirement of not having serious damage to other Commonwealth countries. This right is determined with regard to watershed natural factors, using existing, potential, social and economic necessity of basin’s countries and operational effects on the rest of the area. But the factors provided for this purpose are general and have different technical and legal interpretations in each of the trans-border water basins and the use of these factors would be problematic. To this end, new approaches have been defined to water conflict resolution in trans-border basins that are primarily based on the needs of countries in the basin and on the basis of economic approaches, including the efficient use of water, sharing the benefits arising from the utilization of the border water instead of dividing the water and creating a basket of benefits (water and non-water). It seems that these approaches can help resolve water conflicts between nations and would be taken into considerations by policymakers.