تطور تاريخي و پيش انگاره هاي نظريه اصالت وجود در تحليل خواجه نصيرالدين طوسي

Historical Development and Pre-Suppositions of the Theory of the Principiality of Existence in Tusi’s Analysis

نظريه اصالت وجود يا ماهيت در انديشه هاي پيشاصدرايي هرچند داراي طرحي نظام مند نيست، اما استوار بر پيش‌انگاره هايي است كه كشف آنها رويكرد انديشمندان مسلمان را در ترسيم مسيله روشن ميسازد. خواجه نصيرالدين طوسي، مواضع معرفتي خود را در برابر آن پيش انگاره ها تبيين كرده است. در اين جستار، به برخي از پيش انگاره هاي اصالت وجود يا ماهيت در تصويرسازي طوسي پرداخته شده است. براين اساس: 1) مسيله زيادت وجود و ماهيت و چگونگي آن، 2) شناساندن ارتباط وجود و ماهيت، 3) جايگاه تحقق اين ارتباط: خارج يا ذهن؟ و 4) مصداق سنجي تحليل ياد شده و تحقق داشت ماهيت و وجود در خارج يا تاكيد بر تحقق انحصاري يكي از آن دو، از اين پيشفرضها محسوب ميشود. طوسي با تحليلهاي خود در هريك از مواضع يادشده رويكردي اخذ ميكند كه ميتوان همسويي يا عدم واگرايي او را با اصالت بخشي به وجود نشان داد. ازاينرو، هرچند نظريه اصالت وجود بعنوان يك مسيله براي طوسي مطرح نبود، اما پيش‌انگاره هاي معرفتي او درباب وجود و ماهيت سازگار با اين نظريه است. خط سير ارتباطي طوسي ـ صدرايي را ميتوان با تبيين مواضع طوسي درباب آن پيش‌انگاره ها و تاثير او بر ملاصدرا تحليل كرد.

The theory of the principiality of existence or quiddity lacks a systematic model in pre-Sadrian thoughts; however, it is based on certain presuppositions the discovery of which can illuminate Muslim thinkers’ approach to this problem. Khwajah Nasir al-Din Tusi has explained his epistemological ideas regarding these presuppositions. This paper deals with some of the presuppositions underlying the principiality of existence or quiddity as presented by Tusi. Some of them are as follows: 1) the problem of the addition of existence and quiddity and its quality; 2) detecting the relationship between existence and quiddity; 3) the mind or the outside as the place of the realization of this relationship, and 4) evaluating the referents of the mentioned analysis and the realization of quiddity and existence in the outside or emphasizing the exclusive realization of one of them. Through his analyses of each of these presuppositions, Tusi adopts an approach which can represent his agreement or disagreement with the principiality of existence. Accordingly, although the theory of the principiality of existence did not occupy his mind as a problem, his epistemological presuppositions regarding existence and quiddity are consistent with it. The development of the relationship between the ideas of Tusi and Mulla Sadra can be analyzed through explaining the former’s standpoints regarding the above-mentioned presuppositions and his influence over Mulla Sadra.