ارزيابي تنوع ژنتيكي برخي صفات مورفولوژيك و فيزيولوژيك ژنوتيپ هاي گندم نان در شرايط تنش خشكي

تنوع ژنتيكي برخي صفات مورفولوژيك و فيزيولوژيك گندم نان در 42 ژنوتيپ در مزرعه تحقيقات كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد اردبيل در دو شرايط محيطي جداگانه (بدون اعمال تنش خشكي و تنش خشكي آخر فصل) در قالب طرح بلوك ­هاي كامل تصادفي در سه تكرار به اجرا درآمد. در زمان ­هاي مناسب از صفات مختلف مورفولوژيك و فيزيولوژيك يادداشت­برداري به­ عمل آمد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثرات متقابل سطوح آبياري×ژنوتيپ بر ارتفاع بوته، تعداد پنجه ­هاي نابارور، طول سنبله، نسبت پدانكل به ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع و عملكرد دانه معني ­دار بودند. ژنوتيپ شماره 35 (4057) با ميانگين 6313 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را توليد كرد. رگرسيون چند متغيره خطي نشان داد كه صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد گره و وزن سنبله حدود 58 درصد از تغييرات ميانگين عملكرد را در بين ژنوتيپ­ ها در شرايط تنش خشكي آخر فصل توجيه مي­ كنند. تعداد گره بيشترين اثر مستقيم (0.438) را بر عملكرد دانه داشت. همچنين، اثرات مستقيم تعداد دانه در سنبله با عملكرد مثبت (0.135) و وزن سنبله با عملكرد منفي (0.345-) بودند. اثر غيرمستقيم تعداد گره از طريق وزن سنبله بيشتر از اثر غيرمستقيم وزن سنبله از طريق تعداد گره بر عملكرد بود. در تجزيه عامل­ ها، شش عامل در كل 75.80 درصد تغييرات را تبيين كردند. عامل اول تا ششم به ­ترتيب 21.32، 18.13، 9.72، 9.62، 9.4 و 7.6 درصد از تغييرات كل را توجيه نمودند. تجزيه خوشه ­اي بر اساس روش وارد با استفاده از ضريب مجذور فاصله اقليدسي، ژنوتيپ ­ها را به پنج گروه تقسيم بندي كرد. نتايج اين بررسي حاكي از آن است كه صفاتي مانند تعداد دانه در سنبله، تعداد گره و وزن سنبله را مي­ توان به عنوان شاخص انتخاب عملكرد در برنامه ­هاي به­ نژادي و به­ منظور بهبود عملكرد دانه گندم نان در مناطق داراي تنش خشكي آخر فصل مورد استفاده قرار داد.