بررسي تأثير آموزش توسط رابطان بهداشتي در كاهش ميزان مصرف قليان زنان بوشهري: كاربردي از الگوي اعتقاد بهداشتي

Effect of Education by Health Volunteers on Reducing Water-pipe Use among Women in Bushehr: An Application of Health Belief Model

زمینه و هدف: كاهش مصرف قلیان از مؤثرترین روش­های كاهش بیمارهای مزمن و همچنین برخی سرطان­ها می­باشد. هدف از این مطالعه تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی توسط رابطان بهداشتی بر میزان مصرف قلیان در زنان بوده است. روش بررسی: مطالعه نیمه تجربی حاضر در مورد 127 نفر (63 نفر گروه مداخله و 64 نفر گروه شاهد) از زنان مصرف‌كننده قلیان شهر بوشهر در سال 1393 انجام گرفته است. ابزار گردآوری داده­ها، پرسشنامه­های ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، سازه­های الگوی اعتقاد بهداشتی در مورد مصرف قلیان، سؤالات آگاهی در مورد عوارض قلیان و رفتار بود. گروه مداخله دو جلسه آموزش براساس سازه­های الگوی اعتقاد بهداشتی توسط رابطان بهداشتی دریافت كردند. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون‌های آماری كای‌دو، من‌ویتنی، تی‌مستقل، آنالیز واریانس داده‌های تكراری و فریدمن در نرم‌افزار SPSS v.18 تحلیل شد. یافته‌ها: قبل از آموزش دو گروه از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و همچنین وضعیت آگاهی و كلیه سازه­ها یكسان بوده و تفاوت معناداری نداشتند (05/0p). در پایان 3 ماه برخلاف گروه شاهد، تعداد دفعات مصرف قلیان در گروه مداخله كاهش معناداری داشته است. نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاكی از آن است كه آموزش توسط رابطان بهداشتی، البته در غالب الگوهای تغییر رفتار می­تواند در تغییر باور و كاهش مصرف قلیان در زنان مؤثر باشد.

Background & Aim: Reducing water-pipe use is among the most effective ways to reduce chronic disease and some cancers. The aim of this study was to determine effect of education based on Health Belief Model (HBM) by health volunteers on water-pipe use among women. Methods & Materials: This Quasi-experimental study performed on 127 women who used water-pipe (63 in the intervention group and 64 in the control group) in Bushehr in 2014. The data collection tool included demographic characteristics, the HBM constructs about water-pipe use, knowledge about water-pipe complications, and behavior (frequency of water-pipe use in last week and nicotine dependence scale). Intervention group received two sessions of education based on HBM by health volunteers. Data were analyzed using descriptive statistics, Chi-square test, Mann-whitney test, independent t-test, repeated measures ANOVA, and Friedman test on SPSS software version 18. Results: Before education, both groups were similar in terms of demographic variables, the mean score of knowledge and all the HBM constructs (P>0.05). After education, the mean scores of HBM constructs and knowledge significantly increased and nicotine dependence decreased in the intervention group compared to the control group (P<0.001). After 3 months, the frequency of water-pipe smoking significantly reduced in the intervention group (P=0.007). But in the same period, there was no significant difference in term of the frequency of water-pipe smoking in the control group. Conclusion: The results show that education based on the behavior change patterns by health volunteers can be effective in changing beliefs and reducing water-pipe use among women.