عصاره گيري پي در پي پتاسيم غيرتبادلي و رابطه آن با ويژگي‌هاي خاك، كاني شناسي و طبقه بندي خاك در برخي خاك‌هاي آهكي استان فارس

Sequential Extraction of Non-Exchangeable Potassium and Its Relationship with Soil Properties, Mineralogy and Soil Taxonomy in Some Calcareous Soils of Fars Province

مطالعه رهاسازي پتاسيم غير تبادلي، در جهت مديريت و استفاده صحيح از منابع خاكي و همچنين درتعيين فراهمي و قدرت تامين پتاسيم به ويژه در خاك‌هاي حاوي كاني‌هاي پتاسيم، از اهميت فوق العاده‌اي برخوردار است. اطلاعات درباره سرعت آزاد شدن پتاسيم غير تبادلي در خاك‌هاي آهكي استان فارس محدود است هدف اين پژوهش كاربرد معادلات سينتيكي در بررسي سرعت آزاد شدن پتاسيم غير تبادلي در تعدادي از خاك‌هاي استان فارس به وسيله عصاره‌گيري متوالي با استفاده از اسيد اگزاليك يكصدم مولار و بررسي رابطه سرعت آزادسازي پتاسيم غير تبادلي با خصوصيات خاك و كاني شناسي خاك بود. نتايج اين پژوهش نشان داد كه آزاد شدن پتاسيم غير تبادلي در ابتدا سريع بوده و سپس كند مي‌شود. مقدار پتاسيم غيرتبادلي آزاد شده در پايان آزمايش در دامنه‌ي 91تا 233 (ميانگين 3/144) ميلي‌گرم بر كيلوگرم بود. پتاسيم غير تبادلي آزاد شده به روش اگزاليك اسيد پس از 1200ساعت با گنجايش تبادل كاتيوني، پتاسيم غير تبادلي و درصد كربنات كلسيم معادل هم بستگي معني‌داري داشت. با توجه به بالا بودن ضرايب تشخيص و كم بودن خطاي استاندارد برآورد، سرعت آزاد شدن پتاسيم غير تبادلي به وسيله معادلات ايلوويچ، تابع تواني و مرتبه اول تشريح شد. بيشترين آزادسازي پتاسيم در خاك‌هاي ورتي‌سولز رخ داد كه علت اصلي آن احتمالاً وجود مقادير زيادتر رس و كاني اسمكتيت و ميكا مي‌باشد. به‌طور كلي آزادسازي پتاسيم از خاك‌ها بر‌اساس تكامل آنها روند ورتي سولز > آلفي‌سولز > اينسپتي‌سولز > انتي سولز > اريدي سولز را نشان داد. همچنين نتايج اين پژوهش نشان داد كه ضرايب سرعت در معادلات مورد استفاده با تعدادي از خصوصيات شيميايي خاك و درصد اجزاي خاك هم بستگي معني‌داري داشت. نتايج اين تحقيق هم‌چنين نشان داد كه اگزاليك اسيد مي‌تواند در بررسي سرعت آزاد شدن پتاسيم غير تبادلي استفاده شود.

Study on release rate of nonexchangeable potassium (NEK) is necessary for management and optimum use of soil resources and determination of availability and supplying power of potassium in soils containing potassium minerals. Information about NEK release rate in Fars Province calcareous soils is limited. The objective of this study included an investigation of the dynamics of NEK in some soils from Fars Province by successive extraction with 0.01M Oxalic acid and determination of the relation between kinetics of NEK release with soil properties and clay mineralogy. The results of this experiment showed that the initial NEK release rate was rapid, but slowed down later on. Results showed that cumulative K release ranged from 91 to 233 mg kg-1(average 144.3 mg kg-1). The amount of NEK released after 1028 h was significantly correlated with CEC, NEK, and CCE. Elovich, power function and First order equations described well the NEK release kinetics based on their highest determination coefficient and their lowest value of the standard error of the estimate. Maximum of potassium release was observed in Vertisols, probably because of high amount of clay content and the clay mineral of smectite and mica. Also, the amount of K release was in the following order: Vertisols > Alfisols > Inceptisols > Entisols > Aridisols. In the correlation test, the rate constants in the kinetic equations were correlated with some chemical properties and particle size distribution.