بررسي اثر روشهاي مختلف خشك كردن و اسانس گيري بر كميت و كيفيت اسانس مرزه سهندي (Satureja sahendica Bornm.)

اسانس هاي گياهي در طيف وسيعي از محصولات دارويي، غذايي، آرايشي و بهداشتي مورد استفاده قرار مي گيرند. مرزه سهندي (Satureja sahendica Bornm.) از خانواده Lamiaceae و انحصاري ايران است. در طب سنتي به اثر ضددرد و ضدعفونت گياه مرزه اشاره شده است. مرزه در موارد ناراحتي هاي سينه، سرفه، لاغري، دردهاي رماتيسمي و عصبي بكار مي رود. تحقيقات نشان داده كه تركيب هاي اصلي اسانس مرزه سهندي پارا-سيمن، تيمول، گاما-ترپينن و كارواكرول بوده و اين تركيب ها در صنايع دارويي، غذايي، بهداشتي وآرايشي كاربرد دارند. از آنجا كه روش خشك كردن و همچنين روش اسانس گيري مي تواند بر ميزان اسانس توليدي و كيفيت آن موثر باشد، در اين تحقيق به منظور بررسي اثر روشهاي خشك كردن، اندام هاي هوايي گياه در زمان گلدهي كامل از مزرعه تحقيقاتي (مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين) جمع آوري گرديده و پس از خشك شدن در درجه حرارت هاي مختلف (آون C°30، آون C°40، آون C°50) و سايه، هر يك از تيمارها، در سه تكرار به روش تقطير با آب اسانس گيري شدند. اسانس هاي حاصل با استفاده از دستگاه هاي گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف سنج جرمي (GC/MS) تجزيه و شناسايي گرديدند. داده هاي حاصل به وسيله نرم افزار SAS و با استفاده از آزمون دانكن مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه بازده اسانس بر حسب وزن خشك، مقدار تيمول و مجموع تركيب هاي فنلي اسانس، در روشهاي خشك كردن با آون C°30، آون C°40 و سايه از نظر آماري اختلاف نداشته ولي خشك كردن در دماي C°50 بازده اسانس پايين تري توليد نمود. ولي مقدار تيمول و همچنين مجموع دو تركيب فنلي تيمول و كارواكرول در تيمار C°50 بالاتر از سه روش ديگر بود. براي بررسي اثر روش اسانس گيري، اندام هاي هوايي گياه در زمان گلدهي كامل جمع آوري گرديده و پس از خشك شدن در سايه به سه روش تقطير با آب، تقطير با آب و بخار آب و تقطير با بخار مستقيم اسانس گيري شدند. نتايج آناليز آماري نشان داد كه بازده اسانس برحسب وزن خشك در روش اسانس گيري تقطير با آب (45/1%)، بالاتر از دو روش ديگر بود (در سطح احتمال 1%)، در حالي كه بالاترين مقدار تيمول و كارواكرول در روش تقطير با بخار آب بدست آمد (در سطح احتمال 5%).