معناشناسي تاريخي واژه «ربّ»

A Historical Semantic Study of the Word

با توجه به اهميت و جايگاه محوري اسم ربّ در نظام معنايي قرآن كريم، در اين مقاله با هدف دستيابي به معناي واژه ربّ و سير تاريخي تحول معنا و كاربرد آن در اشاره به خداي راستين/ خالق در زبان هاي مختلف سامي و چگونگي راه يابي چنين كاربردي به زبان عربي پيش از نزول قرآن كريم، از روش معناشناسي تاريخي و زبان شناسي تاريخي ـ تطبيقي استفاده شده است. از اين رو ابتدا واژه ربّ عربي با بعضي واژه هاي خويشاوند با آن در خانواده زبان هاي سامي و همچنين زبان مصري مقايسه شده و در نتيجه، علاوه بر دستيابي به مفهوم اصلي بزرگ براي واژه rab سامي و شناسايي واژه nib به عنوان خويشاوند مصري rab سامي، پيوند ميان دو ريشه r-b-b و rbw/y سامي نيز آشكار شده است. سپس با نگاهي تاريخي به كاربرد مفهوم مورد اشاره واژه rab سامي در بافت ديني پيش از اسلام و ساير واژه هاي ناظر به اين مفهوم در زبان هاي سامي و متون مختلف ديني يهوديت و مسيحيت پرداخته شده است و در نتيجه، علاوه بر تبيين سير تاريخي كاربرد معناي سرور/ صاحب اختيار در اشاره به خداي راستين/ خالق و معرفي واژه هاي Adonāy عبري، Kyrios يوناني، Mār /Māry آرامي و Moryo سرياني، كه همگي به همين مفهوم اشاره داشته اند، با توجه به شواهد باستان شناختي آشكار شده است كه واژه rab نخستين بار در اوايل قرن پنجم ميلادي و در زبان سبئي به عنوان اسمي از نام هاي خدا به كار رفته و چنين كاربردي از زبان سبئي به حجاز و زبان عربي بستر نزول قرآن كريم راه يافته است.

With regard to the importance and central function of the Name amp;ldquo;Rabbamp;rdquo; in the semantic system of the Holy Quramp;rsquo;ān, this study aims to find the meaning of the word amp;ldquo;Rabbamp;rdquo;, its semantic change and usage to refer to the True God/ Creator in the Semitic languages, and under what circumstances it has been transferred to PreClassical Arabic, using historical semantics and historicalcomparative linguistics approaches.In the first part, this study represents the comparison between the Arabic amp;ldquo;Rabbamp;rdquo; and its cognates in the Semitic language family and also the Egyptian language. Thus, the initial concept of amp;quot;greatamp;quot; for Semitic rab and its Egyptian cognate nib have been figured out as well as the relationship between the two Semitic roots rbb and rbw/y.In the second part, it was paid more attention not to the Semitic word rab, but to the usage of its concept in the preIslamic religious context and the other words referring to this concept in the Semitic languages and Jewish and Christian texts via a historical approach. Therefore, beside specifying the historical revolving of usage of the meaning amp;ldquo;Lord/ Owner of a slaveamp;rdquo; referring to the True God/ Creator and introduction of Hebrew amp;rsquo;Adonāy, Greek Kyrios, Aramaic Māramp;rsquo;/ Māry and SyriacMoryo, all of them referring to this concept, archaeological evidences have revealed that rab has been used as one of the Names of God in the Sabaic language for the first time in the early 5th century A.D. Then, this usage has made its way to Hijaz and the Arabic language used in the emergence of Islam