چيستي و كاركرد ادراك جزئي «علي وجه كلي» در حكمت مشائيان با تاكيد بر ابن سينا

در انديشه مشائيان، به ويژه ابن سينا، علم به يك امر جزئي مادي به دو صورت حاصل مي شود: گاهي انسان از طريق آلات و اعضاي ادراكي به جزئيات علم پيدا مي كند و گاهي علم بدون استعانت از آلات ادراكي به امر مادي تعلق مي گيرد. ادراكي را كه از طريق آلات ادراكي باشد، «ادراك حسي»، و ادراكي را كه بدون استعانت از آلات ادراكي و از طريق علل شيء باشد، «ادراك جزئي علي وجه كلي» مي نامند. از مشخصات اين ادراك، وساطت ادراك علل كلي در شناخت مصداق منحصر به فرد كلي و معلول آن، عدم اتخاذ علم از معلوم و درنتيجه عدم تبعيت عالِم از معلوم حسي در ثبات و تغير است. ابن سينا در سه جا از ادراك اخير استفاده كرده است: اول، علم نفس به آلات ادراكي و تحريكي خود؛ دوم، علم پيشيني كه انسان به گونه اي عقلي از طريق اسباب و علل شيء مادي به آن علم پيدا مي كند؛ سوم، علم پيشين خداوند به جزئيات (ماديات) متغير. نظريه مشائيان در علم پيشين انسان درباره حوادث جزئي كارايي لازم را دارد؛ اما درخصوص دو مورد ديگر با اشكالاتي مواجه است.