مهم‌ترين دلايل موفقيت و عدم موفقيت طرح‌هاي مرتعداري استان گلستان

Analyzing the success and failure of range management plans in Golestan Province

طرح هاي مرتعداري از ابزارهاي اصلي مديريت و بهره برداري مراتع ايران است. در اين تحقيق، هدف تعيين مهمترين دلايل موفقيت و عدم موفقيت طرح هاي مرتعداري استان گلستان است. براي تجزيه و تحليل اطلاعات حاصل از پرسشنامه و نظرسنجي از كارشناسان ناظر طرح مرتعداري، از آناليزهاي چند متغيره و همبستگي در محيط هاي نرم افزاري PCORD 5 و SPSS 16 استفاده شد. نتايج نشان داد، مهمترين دلايل عدم موفقيت طرح هاي مرتعداري؛ مشاعي بودن سامان هاي عرفي، عدم برخورد قاطع و قانوني با متخلفين و بازدارنده نبودن مجازات، عدم وجود تفاوت بين مرتعداران متعهد و متخلف، عدم اخذ نظر بهره برداران در زمان تهيه طرح و اقتصادي نبودن پروژه هاي پيشنهادي (هر يك به ميزان 24 درصد)، پروژه هاي پيشنهادي نامناسب و عدم تمايز بين متخلفين آگاه و حرفه اي (هر يك با ميزان همبستگي بالاي 23 درصد) مي باشند. عوامل فوق با عدم احساس مالكيت، عدم پايبندي در اجراي قوانين بازدارنده، برنامه ريزي و سياست گذاري نامناسب جهت معرفي پروژه هاي متناسب با شرايط اقتصادي و اكولوژيكي منطقه و برخورد دستوري از بالا به پائين به ميزان بالاي 70 درصد همبستگي قوي و معني داري دارند. مهمترين دلايل موفقيت اجراي طرح هاي مرتعداري، بيمه نمودن مرتعدار، پرداخت حق نظارت مناسب به ناظرين و تفاوت قائل شدن بين افراد متخلف (تقريباً 34 درصد)، اقتصادي نمودن طرح هاي مرتعداري و منظور نمودن پروژه هاي زودبازده (32 درصد) است. مهمترين دلايل موفقيت اجراي طرح هاي مرتعداري، با عوامل برخورد جدي و مستمر با دامداران متخلف (81 درصد)، واگذاري طرح به كارشناسان با تجربه (70 درصد) و تهيه طرح با مشورت مرتعدار و بهره بردار (52 درصد) بيشترين ميزان همبستگي دارد.

Range management plans are as one of the best tools to rangeland management and utilization. This study aimed to identify the success and failure causes of range management plans in Golestan province. Questionnaire method was used to collect data from supervising experts in range management plans. Multivariate analysis and Spearman rank correlation were used to data analysis at PCORD 5 and SPSS 16 softwares. Common traditional use of rangelands, lack of penalties for uncommitted users, not distinguish between committed and uncommitted utilizers, preparation of the plans without attention to utilizers viewpoint and preparing plans without economic justification were identified as the most important failure reasons of these plans (each of them 24 percent correlation with others). Undesirable plans and lack of distinguish between professional offenders were among other important failure reasons of the plans (each of these 23 percent correlation). These mentioned factors have high and significant correlation (above 70 percent) with lack of ownership, lack of disincentive laws, unsuitable proposed projects in economic and ecological issues and updown policy making. Insurance of range managers, financial supports of plans supervisors, distinguish between committed and uncommitted utilizers (approximately 34 percent) and proposing plans with economy justification, and utilizing of short return were identified as the most important success factors of these plans (32 percent). The identified success factors had 81 percent correlation with offending range managers, 70 percent correlation with give the plans to the experienced experts and 52 percent correlation with preparing the plans with participating of utilizers.