بررسي روابط معيارهاي گياهي گونه خَوَشك (Daphne mucronata) با عوامل محيطي در استان كردستان

Investigating the relationships of Daphne mucronata characteristics and environmental factors in Kurdistan Province

گونه خَوَشك (Daphne mucronata) به عنوان يكي از گونه هاي درختچه اي مهم و با پراكنش وسيع در مراتع مشجر استان كردستان است و تعيين و تشخيص دقيق اثر عوامل بوم شناختي بر ويژگي هاي زيستي اين گونه كمك مؤثري به مديران كشور در حفظ و توسعه و جلوگيري از تخريب رويشگا ه هاي اين گونه با ارزش خواهد نمود. به همين دليل به منظور بررسي مهم ترين عوامل بوم شناختي مؤثر بر پراكنش اين گونه در استان، مناطق مطالعاتي در استان كردستان شامل دزلي، نران و گردنه مرواريد با حداكثر غالبيت گونه خَوَشك انتخاب شد. نمونه برداري از گونه گياهي خَوَشك در هر منطقه به روش تصادفي سيستماتيك در پلات هاي 15 × 15 مترمربعي و نمونه گيري زيراشكوب با استفاده از پلات 1 × 1 متر مربعي انجام شد. در هر پلات تراكم، طول، عرض و ارتفاع هر پايه خوشك و درصد پوشش تاجي گونه هاي همراه تعيين شد. نمونه گيري از خاك در هر پلات سه نمونه و در عمق 50 سانتيمتري در پاي گياه و بين پايه ها انجام گرفت. ويژگي هاي خاك شامل، درصد رس، سيلت، شن، گچ، آهك، هدايت الكتريكي، اسيديته، فسفر، كلسيم، منيزيم، درصد سنگ و سنگريزه، نيتروژن، كربن و پتاسيم اندازه گيري شد. براي تجزيه وتحليل اطلاعات خاك و پوشش گياهي از روش هاي آماري تجزيه واريانس، به منظور تعيين اثر عوامل محيطي بر تراكم و حجم تاج پوشش خَوَشك از رگرسيون چند متغيره استفاده شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه عوامل كربن آلي، پتاسيم، اسيديته، منيزيم، فسفر، كلسيم، آهك، ازت، رس، شن، متوسط بارش ساليانه، تراكم و حجم تاج پوشش در بين رويشگاه هاي مختلف داراي اختلاف معني دار در سطح يك درصد بودند و عامل سيلت در سطح پنج درصد معني دار بود، ولي فاكتورهاي گچ و هدايت الكتريكي در بين رويشگاه ها تفاوت معني داري نداشتند. نتايج رگرسيون چند متغيره نشان داد كه مقدار آهك خاك (32/5- 9/5 درصد)، 59 درصد از تغييرات تراكم (نوسان تراكم 1600-400 پايه در هكتار) خَوَشك در رويشگاه هاي اين گونه را توجيه مي كند. همچنين حجم تاج پوشش خَوَشك در رويشگاه هاي موردمطالعه متأثر از مقدار ازت خاك (با ضريب همبستگي 0/58) مي باشد. تجزيه واريانس روي جهت هاي جغرافيايي نيز نشان داد كه تراكم خَوَشك در جهت هاي شمالي بيشترين مقدار بوده و حجم تاج پوشش در جهت غربي بيشتر بود.

In order to identify the most important ecological factors affecting distribution of Daphne mucronata, some sites dominated with this species, including Dezli, Naran and Morvarid saddle were selected in Kurdistan province. Systematic random sampling method was used to collect vegetation data. Coverage percentage, density, height and diameter of each plant individual was studied using nested quadrates (15 times; 15 squaremeters plots to collect D. mucronata data and 1 m2 plots to study understory species) Three soil samples were collected at depth of 50 cm in each 15times; 15 plot from below (understory) and between (interspace) shrub canopies. Clay, silt, sand, gypsum, lime, electrical conductivity, pH, phosophorus, calcium, magnesium, percentage of stones, nitrogen, carbon and potassium contents of soil samples were measured in laboratory. Analysis of variance and multivariate regression technique were used to analyze the data. According to the results, soil organic carbon, potassium, pH, magnesium, phosphorus, calcium, lime, nitrogen, clay, sand, average annual rainfall, canopy cover and plant density were different significantly in the identified habitats (alpha= 1%). Soil silt contents were different in various identified habitats (alpha =5%) but no significant difference were observed in soil gypsum and electrical conductivity of the identified habitats. Results indicated that D. mucronata preferred northern and western directions and its highest density and cover percentage were found in these directions. According to the regression analysis, 59 percent of the variation in Daphne densities (from 400 to 1600 individuals per a hectare) could be justified by lime percentage (ranged from 9.5 to 32.5 in different habitats). A positive correlation between Daphne vegetation cover with soil nitrogen content was found (r= 0.58).