بررسي تأثير چراي دام بر الگوي مؤلفه‎‌هاي تنوع گونه‎اي در مقياس‎هاي مكاني مختلف

Effects of grazing impacts on the pattern of species diversity in different spatial scale

تغييرات تنوع گياهي مراتع در مكان و زمان به نوع مديريت و فاكتورهاي محيطي غيرزنده بستگي دارد. لازمه فهم الگوهاي مختلف تنوع گونه اي در مكان، آناليز و ارزيابي تنوع در مقياس هاي مكاني چندگانه مي باشد. هدف از انجام اين تحقيق بررسي تأثير چراي دام بر روي شاخص هاي تنوع در دو مقياس مكاني محلي و منطقه اي در مراتع غرب كشور در استان ايلام مي باشد. نمونه برداري از گياهان با استفاده از پلات هاي 2 × 2 متر مربع در مقياس محلي در 40 پلات (20 پلات در داخل قرق و 20 پلات در خارج قرق) و در مقياس منطقه اي در 8 سايت (4 سايت قرق و 4 سايت در حال چرا) انجام شد. بر اساس روش تقسيم بندي افزايشي، كل غناي گونه اي ( gamma;r) به مؤلفه هاي داخل نمونه ها ( alpha;1)، بين نمونه ها ( beta;1) و بين مراتع ( beta;2) تقسيم بندي شد. نتايج نشان داد از مجموع 89 گونه ثبت شده در كل منطقه 72 گونه در منطقه قرق و 60 گونه در منطقه در حال چرا مشاهده گرديد. همچنين شاخص آلفا در منطقه قرق شده به صورت معني داري از مقدار مشابه آن در منطقه چراشده بيشتر بود ولي براي شاخص بتا روند معني داري مشاهده نشد كه نشان دهنده الگوي پراكنش غيريكنواخت گونه هاي گياهي است. شاخص تنوع بتا با توجه به سهم بيشتر آن در تنوع كل در مقياس منطقه اي داراي اهميت بيشتري بود كه نشان دهنده تفاوت تركيب گياهي در اين مقياس است. اين تحقيق نشان داد كه برخي از مؤلفه هاي تنوع حساسيت بيشتري نسبت به چرا از خود نشان مي دهند كه تاكيد بر استفاده آن ها توسط محققين در مديريت پوشش گياهي مي گردد.

Species diversity differs in various spatial and temporal scales in response to different biotic and abiotic conditions. The aim of this study was to investigate the effects of grazing impact on species diversity components in local and regional scales in Ilam province. Vegetation sampling was carried out using 40 plots of 2times;2 m2 (20 plots in exclosure and 20 plots in grazed area) in local scale and 8 sites (4 sites within exclusion and 4 sites within grazed area) in regional scales. Plant species richness (gamma;r) partitioned into additive component among plots (alpha;1), between plots (beta;1) and between sites (beta;2). We used the PARTITION software for analysis of species diversity components in different scales. According to the results, 72 plant species were observed in exclosure and 60 species in grazed area from a total of 89 recorded plant species. Additive partitioning of plant species diversity showed that, in two regions, observed plant species components (alpha;1 and beta;1) was smaller than expected values in local scale, and in regional scale and observed plant species components (beta;2) was greater than the expected value. Species diversity among plot (alpha;1) in exclosure area was significantly greater than the grazed area, but there was no significant trend for species diversity between plots (beta;1) and sites (beta;2), indicating nonrandom patterns of plant species. The beta diversity, with respect to more contribution to total species diversity, was more important diversity component in regional scale. This study showed that some components are more sensitive to grazing, so we suggest using these indices in vegetation management studies.