بررسي نقش خصوصيات مورفومتري آبراهه‌هاي دشت‌سر فرسايشي بر پراكنش پوشش گياهي (مطالعه موردي: شهرستان لامرد-استان فارس)

The role of morphometric characteristics of streams piedmont on distribution of vegetation (Case study: Lamerd, Fars province)

خصوصيات آبراهه ها بر پراكنش گونه هاي گياهي تأثيرگذار است. پوشش گياهي نيز خصوصيات هيدرولوژيكي و فرآيندهاي فرسايشي آبراهه ها را تحت تاثير قرار مي دهد. در اين مطالعه با توجه به طبقه بندي هيدروژئومرفيك، در طول واحدهاي آبراهه اي تقريباً همگن از لحاظ ابعاد، در محدوده دشت سر فرسايشي اقدام به اندازه گيري هم زمان خصوصيات مورفومتري آبراهه و پوشش گياهي شد و طي بازديدهاي ميداني خصوصيات مورفومتري آبراهه ها شامل عرض دره، عمق دره، عرض كانال، عمق كانال، شيب كانال، عرض/عمق دره، عرض/عمق كانال، عرض دره/عرض كانال، عمق دره/عمق كانال، (عرض دره /عمق دره)/(عرض كانال/عمق كانال) و همچنين خصوصيات پوشش گياهي تعيين شد و توسط آزمون هاي آماري مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه متغيرهاي عمق دره، عرض كانال، نسبت عمق دره/عمق كانال، نسبت عرض/عمق كانال و عرض دره به ترتيب داراي ضريب همبستگي مثبت و معني دار 0/62، 0/60، 0/60، 0/50 و 0/44 در سطح 0/01 با درصد تاج پوشش گياهي مي باشند. همچنين متغير (عرض دره /عمق دره)/(عرض كانال/عمق كانال) در سطح 0/01 و شيب كانال آبراهه در سطح 0/05 داراي ضريب همبستگي معكوس و معني دار با درصد تاج پوشش گياهي مي باشد. آبراهه هاي داراي عرض و عمق متوسط و بزرگ داراي درصد تاج پوشش بيشتري است و با آبراهه هايي با عرض و عمق كوچك در سطح 0/05 داراي اختلاف معني دار مي باشند. در اين مطالعه آزمون PCA نشان داد كه متغيرهاي عرض دره و عرض كانال آبراهه با ضريب همبستگي به ترتيب 0/48 و 0/44 داراي بيشترين همبستگي مثبت و معني دار با محور اول و متغيرهاي عرض/عمق دره و عرض دره/عرض كانال با ضريب همبستگي به ترتيب 0/51 و 0/51 داراي بيشترين همبستگي مثبت و معني دار با محور دوم عوامل محيطي موثر بر پراكنش تيپ هاي گياهي مي باشند. با توجه به نتايج حاصل از آزمون CCA به ترتيب عامل هاي عمق كانال و عرض كانال با ضرايب همبستگي به ترتيب 0/64 و 0/42 با محور اول گونه اي و همچنين با ضريب همبستگي 0/81 و 0/53 با محور اول محيطي بيشترين همبستگي را با پراكنش گونه هاي گياهي دارند. بنابراين به طور كلي مي توان گفت كه خصوصيات ژئومورفيك آبراهه هاي دشت سر فرسايشي در منطقه مورد مطالعه بر حضور و يا عدم حضور گونه هاي گياهي و درصد تاج پوشش گياهي تاثيرگذار است.

Stream morphometric characteristics affect the distribution of plant species. Vegetation characteristics affect the hydrological and erosion processes in watershed basins. This study aimed to evaluate the correlation of vegetation characteristics with some morphometric characteristics including valley width, valley depth, channel width, channel depth, channel slope, valley width / valley depth, channel width / channel depth, valley width/channel width, valley depth/channel depth, (valley width / valley depth) / (channel width /channel depth) in a relatively homogeneous streams derived from Hydrogeomorphic classification. According to the results, the correlation between vegetation cover percentage and valley width, channel width, valley depth/channel depth, channel width/channel depth, valley width variables were 0.62, 0.60, 0.60, 0.50, 0.44 respectively (p ˂ 0.01). The correlation between the (valley width/valley depth)/(channel width/channel depth) variable and vegetation cover percentage was negatively significant (p ˂ 0.01). The vegetation cover percentage had also a negative significant correlation with stream channel gradient (p ˂ 0.05). Medium and large sizes streams had more vegetation cover compared to small streams and their vegetation cover percentage varied significantly (p ˂ 0.05). According to the Principal Component Analysis (PCA), the correlation between the valley width and channel width factors with first ordination axis were 0.48 and 0.44 respectively. The correlations between valley width/valley depth and valley width/channel width variables with second PCA axis were 0.51 and 0.51 respectively. Also the CCA test showed that the correlation coefficient between first species axis with channel depth and channel width factors were 0.63 and 0.41 respectively. The correlations of these two variables with first environmental axis of CCA were 0.81 and 0.53 respectively. This study highlights the effects of piedmont stream geomorphic characteristics on vegetation cover percentage and presence or absence of plant species in the study area.