شناسايي مناسب‌ترين رقم جهت پايداري نظام كشت برنج با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP)

Identifying the Most Appropriate Cultivar for Sustainability of Rice Production System Using Analytic Hierarchy Process (AHP)

به‌طوركلي هدف نهايي نظام پايدار، بيشينه سازي منافع حاصل از منابع موجود كشاورزي و كمينه سازي تهديداتي است كه در اثر فعاليت‌هاي موجود كشاورزي متعارف بر محيط عارض مي‌شود. در اين ميان بذر كه در تحقيق حاضر از آن به‌عنوان ارقام برنج نام برده شد به‌عنوان عامل مهمي در جهت پايداري مطرح مي‌باشد. لذا، شناسايي رقم مناسب براي پايداري نظام كشت برنج به‌عنوان هدف اصلي مطالعه حاضر در نظر گرفته شد. جامعه آماري تحقيق حاضر كليه متخصصاني كه در خصوص ابعاد پايداري و ارقام برنج داراي اطلاعات كافي هستند، مي‌باشند، كه از طريق نمونه‌گيري غيراحتمالي (هدف‌دار و گلوله برفي) تعداد 16 نفر شناسايي و مورد مطالعه قرار گرفتند. براي تعيين روايي، پرسش‌نامه تحقيق از روايي ظاهري و محتوايي و براي سنجش پايايي از نرخ ناسازگاري استفاده شد. براي محاسبه داده‌ها از نرم افزار اكسپرت چويس 2000 استفاده شده است. ملزومات به‌كارگيري تكنيك فرآيند تحليل سلسله مراتبي، در نظر گرفتن معيارها (پايداري نظام كشت برنج) شامل: پايداري بوم شناختي، پايداري اقتصادي، پايداري اجتماعي، پايداري فني، پايداري سياستي و زير معيارهايشان از يك طرف و گزيدارهاي تصميم‌گيري (ارقام برنج) كه عبارتند از: هاشمي، طارم، ندا، فجر، خزر و شيرودي از طرف ديگر است. نتايج اولويت بندي معيارهاي پايداري كشت برنج نشان مي‌دهد كه معيارهاي پايداري اقتصادي (32%)، بوم شناختي (23/9%) و فني (21/1%) از جنبه‌هاي پايداري اجتماعي (14/8%) و سياستي (8/3%) مهم‌تر هستند. هم‌چنين در مجموع، دو رقم هاشمي (20/6%) و طارم (20/1%) با اختلاف كمي نسبت به هم به‌ترتيب به‌عنوان مناسب‌ترين ارقام شناخته شدند.

In general, the ultimate goal of a sustainable system is to maximize the benefits of existing resources and to minimize the threats to the environment that occur due to the present conventional agricultural activities. Meanwhile, seed, as a rice cultivar in the present study, is presented as an important factor in sustainability. Therefore, identifying the most suitable cultivar of rice for sustaining the rice cultivation system is considered to be the main goal of the research. The population of the present study involves all specialists who have enough knowledge on components of sustainability and rice cultivars. To this end, 16 people were identified and studied through nonprobability sling method (purposeful and snowball). Face and content validity was used to determine the validity of the questionnaire. In addition, to assess the reliability, inconsistency ratio was used. Analytical Hierarchy Process (AHP) technique was used in order to achieve the main objective, which is to identify the most suitable varieties for sustainable rice cultivation system. Expert Choice 2000 software was applied to calculate the data.The prerequisite of applying AHP technique is to consider the criteria (sustainability of rice cultivation system) which include: economical, ecological, technical, social, and policy sustainability and their subcriteria in the one hand, and decision alternatives (rice cultivars) including: Hashemi, Tarom, Neda, Fajr, Khazar and Shirudi in the other hand. The results of prioritizing the criteria of rice cultivation stability showed that the economical (32%), ecological (23.9%) and technical (21.1%) stability are more important than the stability of social (14.8%) and policy (8.3%) aspects. Likewise, research findings showed that the cultivars of Hashemi (20.6%) and Tarom (20.1%) with a slight difference against each other are the most proper cultivars, respectively, in the sustainability of rice cultivation system.