ارزيابي تحمل ژنوتيپ‌هاي مختلف برنج به شوري آب آبياري

Evaluation of Different Rice Genotypes Tolerance to Saline Irrigation Water

به منظور بررسي پاسخ هفت ژنوتيپ برنج (خزر، SA13، ديلم، سنگ جو، سپيدرود، لاين 831 و T5)، به سطوح مختلف شوري آب آبياري و تعيين شاخص هاي تحمل آنها به شوري، آزمايشي به صورت گلداني زير باران گير با آرايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار و پنج سطح شوري (1، 2، 4، 6 و 8 دسي زيمنس بر متر) در مؤسسه تحقيقات برنج كشور -رشت در سال 1390 اجرا شد. با استفاده از داده هاي عملكرد دانه در دو محيط با تنش شوري (8 دسي زيمنس بر متر) و بدون تنش (1 دسي زيمنس بر متر)، شاخص حساسيت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، ميانگين بهره وري توليد (MP)، ميانگين هندسي قابليت توليد (GMP)، ميانگين هارمونيك (HM)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص عملكرد (YI) و شاخص پايداري عملكرد (YSI) محاسبه و ميزان همبستگي آنها با عملكرد دانه برآورد شد. نتايج نشان داد كه شاخص هاي تحمل و عملكرد دانه ژنوتيپ هاي مورد مطالعه، تفاوت بسيار معني داري با يكديگر داشتند. در بين شاخص هاي مورد استفاده، STI و MP توانايي بهتري در شناسايي ژنوتيپ هاي برنج متحمل به شوري داشتند. در اين آزمايش، بيشترين عملكرد بوته در هر دو شرايط بدون تنش و تنش (به ترتيب 19/71 و 10/69 گرم)، مربوط به لاين T5 بود. كمترين عملكرد بوته در شرايط بدون تنش مربوط به رقم هاي سنگ جو 12/42 گرم) و ديلم 11/84 گرم) بود. در شرايط تنش، كمترين عملكرد در رقم خزر 4/29 گرم) ديده شد. بيشترين درصد كاهش عملكرد با افزايش شوري مربوط به رقم خزر 69/49 درصد) و كمترين آن مربوط به رقم سنگ جو 31/48 درصد) بود. در كل، مي توان لاين هاي T5 و 831 و رقم هاي سپيدرود و سنگ جو را به عنوان ژنوتيپ هاي احتمالاً برتر در هر دو شرايط شور و غير شور براي آزمايش هاي بعدي در نظر گرفت.

To study the responses of seven rice genotypes (Khazar, SA13, Deylam, Sange Joe, Sepidrud, 831 and T5) to different levels of irrigation water salinity, and determining grain yield based on tolerance indices, a CRD based factorial pot experiment with five levels of irrigation water salinity (1, 2, 4, 6 and 8 dSm1) and three replications was carried out at Rice Research Institute of Iran in 2011. Indices such as SSI, TOL, MP, GMP, HM, STI, YI and YSI were calculated and their correlations with grain yield were estimated for both stress and nonstress conditions. Results indicated significant differences among genotypes and the indices within both conditions. Results also showed that STI and MP indices could be considered as the best indices to screen salt tolerant genotypes. Among the genotypes used in the experiment, T5 produced the highest yield in both nonstress (19.71 glant) and stress (10.69 glant) conditions, while the lowest yield in normal (11.84 glant) and stressful (4.29 glant) conditions was recorded for Deylam and Khazar, respectively. The highest and the lowest percentage of yield reduction were found in Khazar (69.49%) and Sange Joe (31.48%) in stressful conditions, respectively. Overall, genotypes T5, 831, Sepidrud and Sange Joe can probably be considered as superior high yielding genotypes in both saline and nonsaline conditions for further research.